Читать «Французская навела XX стагоддзя» онлайн - страница 215

— Ну і паветра тут.

Сыны мільярдэраў вельмі любілі гэтую пухленькую бялявую маладую сакратарку. Яе звалі Жынэта. Яна час ад часу сустракалася то з адным, то з другім сынком. Была з імі такая далікатная і тактоўная, што ёй адказвалі ўзаемнасцю і рабілі невялікія падарункі. Мартэн не падараваў ёй нічога. Праўда, з ім Жынэта ніякіх інтымных спраў не вяла, бо лічыла, што ў яго менш таленту, чым у іншых.

Пяцёрка з'явілася ў рэдакцыі апоўдні. Выгляд ва ўсіх прыгнечаны, слова не выцягнеш. Што ж, цяпер, калі ў кожнага было толькі па пяцьдзесят тысяч, сынкі безнадзейна глядзелі на будучыню часопіса і не спадзяваліся нават на выданне другога нумара. Мартэн прабраў сынкоў, падбадзёрыў, даводзячы зноў і зноў, што яны — лідэры антыканфармізму і свабоды.

— За працу! — адрэзаў ён. — За працу ў імя багатых і вялікага капіталу!

Сынкі як быццам зноў акрыялі і, успомніўшы свой колішні энтузіязм, паабяцалі неадкладна ўзяцца за работу.

Мартэн вярнуўся да свайго вялікага артыкула з назвай «Багацейце!», якому, на шчасце, не было суджана з'явіцца ў друку. Гэта быў ёмісты памфлет. Яго аўтар намагаўся (дарэчы, марна) высмеяць высакародныя паводзіны нашай буржуазнай эліты, яе ласку да працоўных і набожнае шанаванне рэвалюцыі. Мартэн цвёрда наважыў перарабляць артыкул столькі, колькі спатрэбіцца, абы дасягнуць ідэальнай формы. Артыкул рос як на дражджах. Цэлы стол быў завалены паперамі. Жынэта не паспявала за ім друкаваць. Почырк у Мартэна быў дрэнны, і ёй часта даводзілася кідаць машынку і ісці да яго ўдакладняць напісанне некаторых слоў. Мартэн злаваў, што яму перашкаджаюць думаць, але на пытанні сакратаркі адказваў і кожны раз абзываў яе то непісьменнай, то адсталай. У адказ на Мартэна сыпалася: «Пачвара ты! Выскачка!» Часам спрэчка ледзь не даходзіла да кулакоў. Аднойчы раніцай пасля такога «дыялогу» Жынэта такі ўляпіла аплявуху Мартэну. Той устаў, каб адпаведным чынам адказаць ёй. І ў гэты момант сонечны прамень асвяціў іх. З ніжняга паверха данеслася джазавая музыка, і, самі таго не чакаючы, яны расталі ў абдымках.

У той самы дзень пасля абеду з'явілася пяцёрка. Мартэн, расчырванелы ад доўгіх пацалункаў, прыняў сваіх кампаньёнаў у поўным замяшанні. Ён папытаўся, ці закончаны іх артыкулы. Аўтары моўчкі глядзелі яму ў вочы. Нарэшце першы заявіў:

— Усё ўзважыўшы, я вырашыў быць за народ.

— Усё ўзважыўшы, — сказаў другі, — я — за рабочых!

— Усё ўзважыўшы, — выпаліў трэці, — я — за абяздоленых!

— Усё ўзважыўшы, — працадзіў чацвёрты, — я — за масы!

— Усё ўзважыўшы, — падагульніў пяты, — я — за рэвалюцыйны дух!

Усяго толькі некалькі дзён не бачыліся сынкі з Мартэнам. Аднак і гэтага ім хапіла, каб з карысцю для сябе падумаць. Акрамя таго, мізэрная сума — пяцьдзесят тысяч франкаў на месяц — памагла ім усвядоміць, што такое беднасць, і яны ўжо насілі ў сабе пачуццё еднасці з абяздоленымі, з працоўнымі класамі, з масамі. Сынкі прызналі і асудзілі свае памылкі. Зноў сталі рэвалюцыянерамі, з чыіх радоў, як правільна казалі бацькі, не варта было і выходзіць.