Читать «Французская навела XX стагоддзя» онлайн - страница 213

На трэці дзень пасля выхаду часопіса ў свет вядомы мільярдэр месьё X. выклікаў да сябе сына. На стале ў яго красаваўся часопіс «Назад». Ён даволі сурова прыняў сына і ўсё ж не ўтрываў, каб у глыбіні душы не расчуліцца, убачыўшы элегантна адзетага сына і ў цудоўным настроі. Бацька пастукаў рукой па часопісе і металічным голасам пачаў:

— Я не пытаюся, ці знаёмы ты з гэтым смеццем, бо тут вялікімі літарамі выстаўлена напаказ тваё прозвішча, якое таксама, і перш-наперш, з'яўляецца маім. Я хачу верыць, што ты ўчыніў гэта праз неразуменне або праз неабдуманасць. Але як ты мог — ты, такі выхаваны хлопчык, такі адукаваны і разумны, ты, хто добра ўсвядоміў, што такое бесклапотнае жыццё і што такое сродкі жыцця, бо ты ж багаты, і вельмі багаты — мільярдэраў сын, як ты мог, пытаюся я, не згарэўшы ад сораму, напісаць артыкул, адна назва якога «Вялікі капітал — гэта мы!» з'яўляецца правакацыяй? І калі б справа была толькі ў назве! Але ж і сам змест выходзіць за ўсялякія межы. Слухай! Чытаю наўгад: «Мы не хочам больш прыкідвацца, што ставімся да пралетарыяту з любоўю. Бо ніякай любові да яго мы не адчуваем...» І далей: «Няхай сацыялісты стараюцца зрабіць бедных жабракамі, няхай, раз ім гэта падабаецца, аднак мы не можам болей цярпець, што сацыялісты перашкаджаюць багатым выкарыстоўваць свае грошы так, як ім хочацца; мы не можам болей цярпець, што багатых прымушаюць па-брацку ўздыхаць...» І яшчэ: «Скончым з гэтай рэвалюцыяй — алібі — алібі хітрых, алібі нягоднікаў, алібі б...!»

Бацька загарнуў часопіс і стукнуў па ім кулаком.

— Ты што, зусім здурнеў? Хіба пра такія рэчы гавораць, га? Ты не адмовішся? А я думаю, што ты ад усяго адрачэшся! Ад усяго і на ўвесь голас! Я думаю, што змагу сказаць нашым таварышам з левых экстрэмістаў, а таксама нашым сябрам з урада і епіскапства, што гэта проста жарт і сэрцам ты заўсёды за народ...

— Ніколі!

Некалькі секунд яны моўчкі глядзелі адзін на аднаго. Бацькаў погляд быў змрочны і пагрозлівы. Раптам сын устаў з крэсла і, расправіўшы грудзі, моцна крыкнуў:

— Далоў Арагона!

Пачуўшы гэта, бедалага-бацька збялеў.

— Мой маленькі хлопчык, — пачаў ён надламаным голасам, — мала таго, што ты напісаў гэтыя жахлівыя рэчы, дык ты яшчэ палохаеш свайго бацьку! Чаго табе яшчэ трэба? Я ж табе кожны месяц даю па шэсцьсот тысяч франкаў на кішэнныя выдаткі. Толькі што купіў на свята новы «Крайслер». Мой маленькі, хіба я калі забараняў табе займацца літаратурай? Наадварот. Я ж бачу, што многія маладыя з багатых сем'яў пішуць. І ты мог бы браць з іх прыклад. Калі я думаю пра Рэвэйо-Пішона з харчовай прамысловасці і шампанскіх вінаў... Яго сын нядаўна выдаў кнігу паэм, і ў іх услаўляюцца рабочыя. Пра гэтую кнігу пісалі самыя перадавыя газеты! Вось дзе шчасце і гонар бацьку! Пачакай, мой хлопчык, падумай, апамятайся! Гэта ж так лёгка размахваць сваім сэрцам і выказваць вялікія пачуцці! І, павер мне, гэта дробязь, якая нічога не каштуе, затое ты заўсёды будзеш у выйгрышы! Заўсёды! Урэшце, чаго я ў цябе прашу? Быць за народ, як і астатнія. Быць рэвалюцыянерам, як і ўсе мы.