Читать «У чым яго крыўда?» онлайн - страница 11

«А нягожа мне казаць: бязглуздае, дзе толькі цемната, - сядзела яму ў галаве. - Скуль жа ведаць гэтаму старому вяскоўцу, прыгонніку яшчэ - Мікіце, што ён вучыцца не дзеля таго, каб толькі заграбаць грошы; што ён жа іншы, не цураецца вёскі, любіць яе і паважаець, як родны сын; што ён будзе кіравацца на ўсе сілы, каб бачыць яе цвярозаю, светлаю, здаволенаю жыццём; што ён «запанеў», але зусім не так, як думае Мікіта. І лацвей ім, - думаў Лявон далей, - страляць у вочы: запанеў! - калі яны ведаюць вагу свае векавечнае працы мужыцкае, а хай бы яны пабачылі боль у сэрцы і смутак у думках у мяне, прымака ў тым «панстве» і пасынка ў вёсцы, - і яны валей згодзіліся б ехаць з сошкаю на родныя шнурочкі, чымся так запанець...»

Кашуля не надзявалася, мялле наліпала і калолася, нечым дрэнным пахла. Шапку шукаў-шукаў Лявон, каб прыкрыць ад ветру мокрую галаву, і ніяк не мог знайсці ў дакучлівай, прыкрай цямноце прымыльніка.

- Браточкі, што ж гэта, я ж акалеў зусім... Кажыце, хто ўзяў мае штаны? - пытаўся дзядзька Якуб, хныкаючы з лазні ў прымыльнік і назад у лазню ў адной кашулі без штаноў. - А хто тут яшчэ скруціўся пад нагамі? Ай табе месца мала? - узбіўся ён на Лявона.

- Я... - адгукнуўся Лявон ціхім, сумным і злым голасам.

- Ах, гэта вы?! Даруйце, Рыгоравіч!! Гэта я няўмысля патурбаваў вас... - не ведаў, дзе яму дзецца ад сораму, дзядзька, і якраз тут, сагнуўшыся, каб што-небудзь падаць пляменніку, знайшоў сваю адзежыну: Лявон ці хто затаптаў тут яе нагамі.

А Лявону было так прыкра, і так яму балела, і такая злосць брала яго на нікчэмную, падлыжніцкую далікатнасць цёмнага дзядзькі - такога змалку дзён любага, дарагога, бо нешчаслівага ў жыцці, дзядзькі Якуба.

У цяжкім настроі варачаўся Лявон з лазні.

Быў ціхі вечар. На высокім небе ззялі зорачкі, ліў месяц сваім сярэбраным, хоць і пазычаным, святлом. Скрыпеў пад нагамі марозны снег. А Лявону было цяжка.

«Беларусь, Беларусь! Што ты цяпер ёсць?» - звінела яму адна думка. «І што з табою будзе», - плыла другая.

А зорачкі блішчэлі так хораша на небе, і скрыпеў снег. І мерныя тужлівыя вершы ляцелі знедкуль.

Мой родны край, краса мая,

З табой навек расстаўся я!..

«Не, не расстаўся я з табою, мой родны край, - думаў Лявон, - не расстаўся, але ў вялікай нязгодзе ўжо мы з табою... Ты не разумееш мяне, а я не магу згодзіцца з табою і з тваімі парадкамі».

«З якімі парадкамі? - вытыркнулася з'ядлівае джала мудрага змея з самага свайго закутачку душы, - што ў мужыцкай лазні табе ўжо невыгодна мыцца, дык усё Цёмналессе павінна перакуліцца перад табою?.. Падумаеш, які важны, вучоны, разумны, цывілізованы зрабіўся! А чаму Цёмналессе такое, ты ўжо менш думаеш! А як лёгенька дастаецца мужыку і той быт, які ён мае, ты ўжо менш думаеш!.. Ты ўжо забываешся, забываешся!..»

Тады струны сэрца задрыжэлі вялікім жалем. Маркотна-маркотна панясліся ў памяці іншыя радкі прачытанага нядаўна верша:

Мой родны край, як ты ж мне мілы!

Забыць цябе не маю сілы...

«Ага, вось так... - закруціўся ў сваім закутку з'ядлівы мудры змей, - самае лепшае: забыцца на яго! Забудзь, забудзь!.. Не ты ў нас гэткі першы, не ты ў нас гэткі і апошні...»