Читать «У чым яго крыўда?» онлайн - страница 10

- Вот-та как ашалелі мужычкі-ста! - адгукнуўся стары салдат Захар Какста, цёпаючыся, як мокрае гарыць, але расцягнуўшыся на самым версе, у самым духу. Празваны ён быў Какстаю за частыя прыбаўкі слоў: «как» і «ста», якія навекі прыліплі к яму, як азнака ўспрынятай некалі цывілізацыі.

- Лаўрыньчык! Збегай, сынок, вады: згарэў я, зусім згарэў! - крычаў стары Задума аднаму сыну. - А ты, Лявон, - казаў ён другому, - ча марудзіш: лезь на палок, парся... самы, братка, дух... у-ха-а!..

- Дайце, Рыгоравіч, я вас лёгенька пацёпкаю, - як умеў, набіваўся вучонаму пляменніку сваёю ласкаю дзядзька Якуб.

- Ды не, не, не... я сам! - не ведаў хлопец, як адчапіцца ад прыкрасці, што родны дзядзька кажа яму і «вы», і «Рыгоравіч».

Махнуў на ўсё рукою і палез на палок. Абпёк кволыя месцы аб гарачыя палкі, плакаў ад горкага тут уверсе дыму, махаў і так і гэтак, каб не дужа пяклося, цяжкім нейкім венікам - і праклінаў сваю родную матэрыяльную культуру.

«У-у, жывуць жа людзі, - думаў ён, - лес пад бокам, паны ўлезлі ў даўгі і зводзяць яго ў пень, а яны, штогоду пускаючы на гарэлку не адну добрую лазню, мыюцца ў такой, што... каб яна згарэла на чыстым полі гэткая...»

- Духу ж паддайце! Гэй, хлопцы! - са скуры выпінаўся Мікіта, ізноў ужо просячы духу.

- Ужывай, дзядзька! Пагрэйся! - адказаў яго пляменнік Яхім, што меў мянушку «Вясёлая галава, а гнілыя кішкі», - і чох! поўны карэц на печ.

- Сцюдзёна! Зябну! - вырабляўся Мікіта, ведаючы сваю славу, што ніхто яго не пераседзіць у самым гарачым духу.

- І так гарым! - буркнуў, не ўцерпеўшы, Лявон, седзячы каля яго і паліваючы сцюдзёнаю вадою галаву. Ён са злосцю ўздумаў на тое, што Мікітаў сын, Панас, п'е смярдзючую ханджу, як ваду, а сама старая Мікіціха мажа ёю ногі ў лазні. Во і сёння насмярдзіць тут, што не прадыхнуць, як будуць мыцца бабы... Уздумаў ён, што і яго матка корміць вяпроў у хаце, а не ў свінарцы, што ў хаце ў іх ніколі не можа быць чыста. Адным словам, дрэнна з усіх бакоў.

- Запанеў наш аграном! - жартаваў Мікіта. - Духу баіцца Рыгоравіч... А мне, мужыку, любата, - крычаў ён. - Дай Бог да веку!

Лявон мусіў, сцяўшы зубы, маўчаць.

«Які тут чорт запанеў, - з вялікаю крыўдаю ў сэрцы злаваўся ён на ўсё Цёмналессе, - свінні, а не людзі... Я вёз дамоў кніжкі, каб чытаць ім, а яны кожны вечар, кожнае свята гуляюць у карты ў Мікітавай хаце, а на кніжкі не звярнулі ніякае ўвагі. Яшчэ казалі, - разумцы! - што некалі ім займацца панскімі справамі... І вось павінен слухаць ад іх гэтае бязглуздае: запанеў, запышэў, гардзіцца...»

- Пастой, Лявон, куды ты? - гукаў бацька. - Зараз вады прынясець Лаўрынька, будзем абдавацца.

- Добра, добра! - сказаў, а сам, не маючы ўжо сілы вытрымаць усіх крыўд для цела і думак, выйшаў як п'яны ў прымыльнік, схапіў адзежу і рупна, як толькі служылі рукі, пачаў, не абдаўшыся чыстаю вадою і з прыліпшымі на целе лісцінкамі ад веніка, адзявацца.

Калі трошку пахаладнеў на свежым паветры, ён ад злосці патрошкі пераходзіў у сум і горкую пакуту.