Читать «Смерць Івана Ільіча. Крэйцарава саната. Гаспадар і парабак» онлайн - страница 44

Гэтак жа і ад старэйшых людзей, думкі якіх я паважаў, я ні ад кога не чуў, каб гэта было брыдка. Наадварот, я чуў ад людзей, якіх я паважаў, што гэта было добра. Я чуў, што мае сумненні і пакуты суцішацца пасля гэтага, я чуў пра гэта і чытаў, чуў ад старэйшых, што для здароўя гэта будзе добра; ад сяброў жа чуў, што ў гэтым ёсць нават пэўная заслуга, маладзецтва. Так што наогул, апрача добрага, у гэтым нічога не было. Небяспека хвароб? Але і яна прадугледжана. Папячыцельны ўрад клапоціцца аб гэтым. Ён сочыць за правільнай дзейнасцю публічных дамоў і забяспечвае распусту для гімназістаў. I дактары за плату сочаць за гэтым. Гэтак і трэба. Яны сцвярджаюць, што распуста бывае карысная для здароўя, яны ж і ўводзяць правільную, акуратную распусту. Я ведаю матак, якія клапоцяцца ў гэтым сэнсе пра здароўе сыноў. I навука пасылае іх у публічныя дамы.

— Чаму навука? — сказаў я.

— А хто ж тады дактары? Жрацы навукі.

Хто разбэшчвае юнакоў, сцвярджаючы, што гэта трэба для здароўя? Яны. А пасля з жахліваю важнасцю лечаць сіфіліс.

— А чаму б і не лячыць сіфілісу?

— А таму, што каб 0,01 тых намаганняў, якія скіраваны на лячэнне сіфілісу, былі скіраваны на выкараненне распусты, сіфілісу даўно не было б і ў паміне. А то намаганні скіраваны не на выкараненне распусты, а на заахвочванне яе, на забеспячэнне бяспекі распусты. Аднак не ў тым справа. Справа ў тым, што са мною ды і з 0,9, калі не болей, не толькі нашага саслоўя, а ўсіх, нават сялян, здарылася тая жахлівая справа, што я паў не таму, што я падпаў пад натуральную спакусу красы пэўнай жанчыны. Не, ніякая жанчына не спакусіла мяне, а я паў таму, што навакольнае асяроддзе бачыла ў тым, што з’яўлялася падзеннем, адны — самы законны і карысны для здароўя акт, другія — самую натуральную і не толькі даравальную, але нават бязвінную забаўку для маладога чалавека. Я і не разумеў, што тут мае месца падзенне, я проста пачаў аддавацца тым часткова радасцям, часткова патрэбам, якія характэрны, як мяне пераканалі, вядомаму ўзросту, пачаў аддавацца гэтай распусце, як я пачаў піць, курыць. I ўсё ж у гэтым першым падзенні было штось незвычайнае і зварушлівае. Памятаю, мне адразу ж там, у пакоі, зрабілася смутна, смутна, ажно плакаць хацелася, плакаць аб пагібелі свае цнатлівасці, аб назаўжды загубленых адносінах да жанчыны. Так, простыя, натуральныя адносіны да жанчыны былі загублены навекі. Чыстых адносін да жанчыны з тае пары ў мяне ўжо не было і не магло быць. Я зрабіўся тым, каго называюць распуснікам. А быць распуснікам — гэта фізічны стан, які нагадвае стан марфініста, п’яніцы, курца. Як марфініст, п'яніца, курэц ужо не нармальны чалавек, гэтак і чалавек, які спазнаў некалькіх жанчын для свае ўцехі, ужо не нармальны, а сапсаваны назаўсёды чалавек — распуснік. Як п’яніцу і марфініста можна адразу ж пазнаць па твары, па жэстах, дакладна гэтак жа і распусніка. Распуснік можа стрымліваць сябе, змагацца; аднак простых, шчырых, чыстых адносін да жанчыны, брацкага, у яго ўжо ніколі не будзе. Па тым, як ён зірне, агледзіць маладую жанчыну, адразу можна пазнаць распусніка. I я зрабіўся распуснікам і астаўся ім, а гэта і загубіла мяне.