Читать «Смерць Івана Ільіча. Крэйцарава саната. Гаспадар і парабак» онлайн - страница 40

— Не кахае! — грозна паўтарыў купец, варухнуўшы бровамі і губамі.— Нічога, пакахае!

Гэты нечаканы аргумент асабліва спадабаўся прыказчыку, і ён абазваўся ўхвальным гукам.

— Ды не, не пакахае,— загаварыла кабета,— а калі няма кахання, дык і не змусіш.

— Ну, а калі жонка здрадзіць мужу, тады як? — спытаў адвакат.

— Гэта недапушчальна,— сказаў стары,— за гэтым сачыць трэба.

— А як здарыцца, тады як? Бывае ж.

— У каго бывае, а ў нас не бывае,— сказаў стары.

Усе памаўчалі. Прыказчык паварушыўся, яшчэ падсунуўся і, мабыць, не жадаючы адстаць ад іншых, усміхаючыся, пачаў:

— Так, так, вось у нашага малойца таксама скандал атрымаўся. Таксама разабрацца дужа цяжка. Таксама трапілася гэткая ж жанчына распутная. I пайшла маляваць. А хлапчына паважны, талковы. Спачатку з канторшчыкам. Угаворваў ён таксама дабром. Не сунялася. Рознае паскудства рабіла. Грошы ягоныя пачала красці. I лупцаваў ён яе. Нічога не памагала. З нехрысцем, з яўрэем, прабачце, завяла шашні. Што ж яму рабіць? Кінуў яе зусім. Гэтак і жыве халасты, а яна сланяецца.

— Таму ён дурань,— сказаў стары.— Каб ён з самага пачатку не даў ёй ходу, а пытлю добрага даў, жыла б нябось. Волі трэба не даваць адразу. Не вер каню ў полі, а жонцы дома.

У гэты час прыйшоў кандуктар пытаць білеты да бліжэйшае станцыі. Стары аддаў свой білет.

— Так, так, загадзя ўкарочваць трэба жаночы пол, а то ўсё загіне.

— Аднак жа вы самі зараз расказвалі, як жанатыя людзі на кірмашы ў Кунавіне весяляцца? — сказаў я, не вытрымаўшы.

— Гэта іншая справа,— сказаў купец і змоўк.

Калі пачуўся званок, купец устаў, выцягнуў з-пад лаўкі мех, захінуўся і, прыўзняўшы шапку, выйшаў на тормаз.

II

Толькі стары пайшоў, адразу ўсчалася гамана ў некалькі галасоў.

— Старога запавету татуля,— сказаў прыказчык.

— Вось вам Дамастрой жывы,— сказала кабета.— Якое дзікае разуменне жанчыны і шлюбу!

— Так, так, далёкія мы ад еўрапейскага погляду на шлюб,— сказаў адвакат.

— Галоўнае ж тое, чаго не разумеюць такія людзі,— сказала кабета,— гэта тое, што шлюб без кахання не ёсць шлюб, што толькі каханне асвячае шлюб і што шлюб сапраўдны толькі той, які асвячае каханне.

Прыказчык слухаў і ўсміхаўся, хацеў, відаць, запомніць для ўжывання як мага болей з разумных размоў.

У сярэдзіне прамовы кабеты ў мяне ззаду пачуўся гук як бы перапыненага смеху ці рыдання, і, азірнуўшыся, мы ўбачылі майго суседа, сівога адзінокага пана з бліскучымі вачмі, які ў часе размовы, цікавай для яго, непрыкметна падышоў да нас. Ён стаяў, паклаўшы рукі на спінку сядзення, і, мусіць, дужа хваляваўся: твар ягоны быў чырвоны, і на шчацэ ўздрыгваў мускул.

— Якое ж гэта каханне... каханне... каханне... асвячае шлюб? — сказаў ён, запінаючыся.

Убачыўшы, як хвалюецца субяседнік, кабета пастаралася адказаць яму як мага мякчэй і больш зразумела.

— Сапраўднае каханне... Гэтае каханне ёсць паміж мужчынам і жанчынаю, магчымы і шлюб,— сказала кабета.

— Так, так, але што разумець пад сапраўдным каханнем? — сарамліва ўсміхаючыся, сказаў пан з бліскучымі вачмі.

— Кожны ведае, што такое каханне,— сказала кабета, відаць, жадаючы спыніць з ім размову.