Читать «Напісанае застаецца: Сучасная беларуская драматургія» онлайн - страница 6

Скарына. Клятву нашу трымаю моцна і выконваць стараюся сумленна...

Мсціславец. Мы, як Марк Аўрэлій, прыстаўляем адну добрую справу да другой, ды так спрытна, што паміж імі аніякага прамежку.

Гусоўскі. Францыск, дзе ты сабе такога разумніка ўзяў?..

Мсціславец. А настаўнік Францыск і сам у Марка Аўрэлія вучыўся не рабіць нічога без прычыны і мэты, а па-другое, не рабіць нічога, што не клалася б на карысць людской грамады.

Скарына. Як бачыш, багаты я сябрамі вернымі і настаўнікамі слаўнымі. Шчаслівы сустрэчай з табой, дружа. Бо толькі тады чалавек шчаслівы, калі лічыць сябе шчаслівым. А чым засмучаны, таго ўсё роўна не пералічыш... Хіба і ўся споведзь...

Мсціславец. Настаўнік Францыск у нас міласнік навукі і мудрасці...

Скарына жартам дае Пятру па патыліцы.

Мы ў прадмове так і напісалі (цытуе): «...бо выбраў пакінуць у навуцы і ў кнігах вечную славу і памяць сваю, а не ў вялікіх багаццях».

Адвернік. Малайчына! Калі ўжо і падаваць тавар, то лепшым бокам...

Мсціславец. А наш настаўнік з усіх бакоў...

Скарына. Не сябры, а лісліўцы... Хіба ж так можна?

Адвернік. Можна, Францыск, можна! Хто ж нас у гэтым вялікім свеце заўважыць, калі мы яшчэ самі сябе прыніжаць будзем. Дай час, на ўвесь рост станем! А пакуль, Пётра, нясі сюды першую, але вялікую справу рук яго і розуму светлага!

Мсціславец (выходзячы). Усю несці?

Адвернік. А чаго скупіцца? Свая работа, а не з чужых рук!

Мсціславец выходзіць.

Скарына. Даруй, Мікола, мы табе і рота адкрыць не даём. Дзе ты цяпер? Адкуль і куды? Як жывеш і пры кім служыш? Якімі вятрамі занесла цябе ў Нямеччыну?..

Адвернік (голасам Скарыны). Так што адказвай, Мікола, сябру свайму Францыску: чым багаты? чым слаўны? чым шчаслівы і засмучаны чым?..

Гусоўскі (праз доўгую паўзу). Хачу быць багатым, а жыву бедна. Люблю славу, а яна мяне абыходзіць. Хачу шчасця, ды не маю. Хачу быць самім сабою, а з’яўляюся сродкам для выявы іншых. Хачу чыстага неба над галавою, а дыхаць даводзіцца смуродам ад кастроў, на якіх паляць людзей. Хачу бачыць роднае жытняе поле ўстаўленым умалотнымі снапамі, а бачу яго здратаваным і заваленым мёртвымі братамі сваімі...

Адвернік. Загадкамі гаворыш, братка. Давай ясней...

Уваходзіць Мсціславец. У руках у яго стос кніг у нрыгожых скураных вокладках. Знянацку ён сутыкаецца з Іахімам, і кнігі падаюць на падлогу. Адвернік ледзьве стрымлівае злосць і дапамагае Мсціслаўцу сабраць кнігі.

Мсціславец. Падняць цяжка, а несці прыемна...

Скарына (задаволена). Добра сказана!

Мсціславец. Дакраніцеся, пагартайце. (Падае кнігу.)

Гусоўскі (адкідае вокладку, у захапленні). Псалтыр?! (Читая.) «...Там ест справедливость, там ест чистота, душевная и телесная. Там ест наука всякое правды. Там мудрость и разум совершенный. Там ест милость и друголюбство без ильсти; и вси иные добрые нравы, якобы со источника оттоле походять...»

Скарына (перахоплівае і прадаўжае па памяці). «И видечи таковые пожитки в так малой книзе, я, Францишек,

Скоринин сын с Полоцька-града, в лекарских науках доктор, повелел есми Псалтырю тиснути рускими словами, а словенским языком напред ко чти и к похвале Богу во троици единому и пречистой его матери Марии, и всем небесным чином, святым и светицам Божиим, а потом к пожитку посполитого доброго, с тое причины, иже мя милостивый Бог с того языка на свет пустил...» «Без мудрости и без добрых обычаев не ест мощно почстиве жити людем посполите на земли...»