Читать «Дзярлiвая птушка (Гараватка - 1) (на белорусском языке)» онлайн - страница 128

Рана зьявiўся да солтыса Паўлоўскага ўраднiк з гацкага мабiлiзацыйнага бюра. Пагаманiўшы iз шляхцюком, абодва накiравалiся пад Пятухову клець, дзе быў зборны пункт для паклiканых. Хутка зь блiзкiх i далейшых хутароў, iз гасподаў, што засталiся на старым паселiшчы, пачалi плысьцi сюды людзi. Хоць цi аднаму з мабiлiзаваных зазiрнула ў галаву думка, каб ня йсьцi, а дзесь схавацца й перачакаць, "пакуль гэта бiда сплывець", адно Шпунтоў Лявон учора поцемкам выбраўся ў сваю, яму адному вядомую, дарогу. Мабiлiзаваныя прыходзiлi ў суправодзе раднi, што мела спадарожнiчаць iм аж у Гацi. Здавалася, што ля Пятуховай клецi сабралася ўся вёска. Ураднiк, паставiўшы ровар ля плоту, сядзеў на лаўцы й паўголасам гаманiў iз солтысам, касурыўся на надвор'е й паглядаў на гадзiньнiк. Солтыс раiў яшчэ пачакаць, бо бачыў, што ня ўсе сабралiся. Прыехалi й тры хурманкi, замоўленыя Паўлоўскiм учора, каб на iх адвезьцi падарожныя клункi. Людзi гаманiлi, гулi як пчолы ў вульлi пасьля працавiтага дня, але адчувалася, што гамонка тая была стрыманая, не чуваць было гулкога й безклапотнага сьмеху. Шматлiкiя вочы сачылi ўраднiка й солтыса, што яны скажуць i зробяць.

На звароце вулiцы з бальшака, што прабягаў упоперак вёскi ад балота, паказаўся нетарапкi ў кроку й рухах Сымон Пятух, старэйшы брат гэтага самага Пятуха, ля чыёй клецi сабраўся народ. Сымон быў старым дзяцюком, векам гадоў пад пяцьдзясят мусiць. Ягоны вузкi й даўна голены гарбаносы твар iз глыбокiмi западзiнамi там, адкуль выглядалi малыя рудзенькiя вочкi, зьверху аброс густымi мяцёлкамi броваў. Дзяцюк пакiнуў дома свае адзiныя, яшчэ не зусiм дабiтыя, з доўгiмi рудымi халявамi боты й босымi нагамi мясiў яшчэ сухi мяккi дарожны пясок. Зашмальцаваная камiзэлька, кужэльная кашуля-касаваротка, засалены пiнжак i паўсуконныя порткi з калошамi ў трубы, ды шэрая, папрацiраная па бакох кепка, што зьехала на правы бок i напаказ выставiла густы венiк рудых валасоў зь левага - вось гэта была нязьменная вопратка ў буднi й у сьвяткi. У старэйшага Пятуха, як заўсёды, часу было хоць ты адбаўляй. Быў ён найбольш ведамым карцёжнiкам, гультаём, i заядлым курцом у вёсцы. Любiў i выпiць, калi была нагода. У карты гуляў, як казаў, каб час забiць i звычайна напуста. Калi не было чаго палiць, стараўся ад старой маткi сьцiбнуць пару яйкаў ды прамяняць iх у Жыда на тытунь. Жыў у самым паўднёва-ўсходнiм кутку Лiтоўцаў на ўзгарку. У некаторых людзей лазьнi былi вялiчынёй зь ягоную хату, але для яго й маткi было даволi мейсца. I пра тыя два гактары зямлi Сымон нянадта рупiўся. Лебяда, пырнiк i быльлё заглушалi там пасеяную на заўсёды дрэнна апрацаванай зямлi збажыну. Для аднаго канякi й каровы ледзь мог Пятух сена за лета назапасiць. Вяскоўцы так апавядалi аб Пятуховай гаспадарлiвасьцi: Ляжаў ён аднойчы на печы й кармiў клапоў. Ногi, быццам тыя качэргi, ажно зьвiсалi над пяколкам. Цi-ж Пятух вiнаваты, што муляр кароткую печ пабудаваў? Мацi кешкалася ля печы, а Пятух цешыўся, што яму добра ў плечы грэе. Пайшоў дождж, i прагнiлая страха была таму вiной, што вада неўзабаве пацякла iз столi на адзiны ў хаце ложак.