Читать «Трапiзмы (на белорусском языке)» онлайн - страница 14

З гэтага свету, у якiм ён жыў, зачынены з усiх бакоў, абложаны iмi, не было нiякага выйсця. Паўсюль - iх рэзкае святло, iх сляпучы бляск, якi згладжваў усё, прыбiраў усе няроўнасцi, ценi.

Яны ведалi, што яму падабаецца iх прыгнёт, ведалi ў iм гэтую слабасць i таму - не цырымонiлiся.

Яны яго добра выпатрашылi i напхалi зноў i паўсюль паказвалi яму iншых, такiх самых марыянетак, такiх самых лялек. I ён не мог ад iх вырвацца. Ён толькi мог мiла падставiць свае гладкiя шчочкi - адну, потым другую - i дастаць у iх буську.

XX

Калi ён быў маленькi, ён сядаў сярод ночы на ложку i клiкаў. Яны прыбягалi, запальвалi святло, бралi ў рукi бялiзну, сурвэткi, розную вопратку i паказвалi яму: нiчога няма. У iх руках прадметы рабiлiся адразу бяскрыўдныя, нiбыта меншалi, нерухомелi, станавiлiся мёртвымi ў электрычным святле.

I цяпер, калi ён ужо вырас, ён, як i тады, клiкаў iх да сябе, каб яны прыйшлi, паглядзелi, пашукалi ўсюды, каб яны знайшлi тыя страхi, што схавалiся ў iм у далёкiх закутках, каб яны ўзялi iх у рукi i разгледзелi пад святлом.

Яны прызвычаiлiся прыходзiць, глядзець, i ён цяпер сам iшоў наперадзе, сам запальваў святло, каб не чуць, як яны мацаюць у цемры рукамi. I яны глядзелi ён стаяў нерухомы, не адважваючыся дыхнуць, - але нiчога нiдзе не было, нiчога страшнага, усё, здаецца, было ў парадку, на месцы, яны бачылi вакол толькi звычайныя, даўно знаёмыя рэчы i паказвалi яму: нiчога няма, чаго ты спалохаўся? Часам сям-там, у якiм-небудзь куточку, нешта ледзь прыкметна дрыжэла, ледзь улоўна пацепвалася, але яны адным рухам, адразу ставiлi ўсё на месца; гэта ж нiчога - зноў адзiн з яго звычайных страхаў - яны бралi, паказвалi яму: што, дачка ягонага сябра ўжо выйшла замуж? Гэта? Цi той, з аднаго з iм выпуску, атрымаў павышэнне цi вылучаны на ўзнагароду? Яны ўладжвалi, яны выпраўлялi: тут нiчога такога няма. Ён на iмгненне адчуваў сябе трошкi мацнейшым, сабраным, больш-менш злепленым у цэлае, але рукi i ногi ў яго адразу зноў пачыналi цяжэць, рабiлiся абсалютна бяздзейныя, нiбыта дранцвелi ў застылым чаканнi, i нiбы перад непрытомнасцю ў яго пачынала казытаць у носе; яны бачылi, як ён раптам замыкаўся ў сабе i рабiўся нейкi дзiўна адлучаны i засяроджаны; i тады, лёгка пляскаючы па шчоках - а вясельнае падарожжа Ўiндсара, а Лебрэн, а пяць сястрычак-блiзнятак - яны прыводзiлi яго да прытомнасцi.

Але калi ён нарэшце прытомнеў i яны пакiдалi яго аднаго, пачышчанага, падцыраванага i падкручанага, як след адладжанага i адрамантаванага, страх зноў пачынаў нараджацца ў iм, выпаўзаючы з розных маленькiх скрыначак i шуфлядак, якiя яны толькi што адчынялi i, нiчога не ўбачыўшы, зачынiлi зноў.

XXI

Гэта была дзяўчынка надзвычай "простая", заўжды ў чорным альпаковым фартушку, з вечным крыжыкам на грудзях, вельмi разумнае i паслухмянае дзiця. "Прабачце, панi, а гэта для дзяцей?" - пыталася яна ў гандляркi ў папяровай краме, калi была не вельмi ўпэўненая, купляючы iлюстраваны часопiс цi кнiжку.