Читать «Чыя праўда (на белорусском языке)» онлайн

Колас Якуб

Чыя праўда (на белорусском языке)

Якуб Колас

Чыя праўда?

Дубы шумелi аголенымi лапамi. Гэтым шумам-гулам спатыкалi яны кожную вясну. Была ў гэтым шуме радасць адноўленага жыцця, але чулася ў iм калi-нiкалi i нейкая глухая, затоеная трывога. Толькi ж гэтая трывога не пакiдала глыбокага следу на твары магутных дубоў. Кожны новы дзень вясны, кожны погляд сонца дадавалi столькi дабраты, столькi хараства, што не хацелася i ў думках трымаць гэту няясную трывогу. Патыханне цёплага веснавога ветрыку ў маладзенькiх дубовых лiсточках, яго вясёлая гутарка з iмi рабiла дубы нават шчаслiвымi.

Адзiн дуб стаяў наводшыбе, на беразе рэчкi. Высока паднятая лысая галава яго, бязмерна тоўсты жаралiсты камель казалi за тое, што ён быў найбольш разважлiвым спамiж усiх тутэйшых дубоў. I калi дубы пераставалi думаць аб нягодах свае долi, ён заставаўся сур'ёзным i не паддаваўся парыванню маладой радасцi.

- Слухайце, што я скажу вам, сябры дубы! - пачаў аднойчы мудры дуб. - Вось вы прыцiхлi, заспакоiлiся, i шчаслiвыя мары зрабiлi вас як бы малымi дзецьмi... Што ж, я хацеў бы, каб ваша радасць не мела канца i ваша доля была яшчэ шчаслiвейшая; толькi ж мушу сказаць вам, што не месца радасцi там, дзе ўзнялiся касцяныя рукi неадхiльнай смерцi.

Апошнiя словы старога прагучалi жудою. I як не адпавядалi яны таму, што было навокал! А навокал было так згодна, хораша i радасна, усё роўна, як зямля святкавала вялiкае свята. Стары лес, што стаяў за рэчкаю, пазiраў важна i лагодна, бы гаспадар на багацце сваiх нiў. Вада ўжо збегла з лугоў, на iх зарастаў зялёны кажушок маладой травiцы, пахла ўраджайнаю вiльгаццю. На гэты бок рэчкi iшлi прыгожыя схiлы жоўтых узгоркаў, на якiх цямнелi маладыя купчастыя хвойкi, вясёлыя i прыветныя. Над iмi снаваў лясны жаваранак, i песня яго разлiвалася срэбрам у сiнiх бяздонных хвалях стэпаў. У небе там i сям вынiкалi пазалочаныя клубочкi прыгожанькiх хмурынак i згодна звiсалi яны, светлыя веснавыя мары, над шырокiмi палямi, над лугам, што разлягаўся па абодвух берагах рэчкi i бег далёка-далёка ў закрытую сiняватай смугою даль... Было хораша, добра, так хораша i добра, што дубам прыкра было слухаць злавесную гаворку старога свайго сябра.

- Што ты праракуеш, бацька! - сказаў высокi дуб з разложным верхам. Лiхiя часы прайшлi: мiнула зiма з маразамi, на поўнач пайшлi халады, збегла паводка, зноў сонца, радасць, жыццё. Прыслухайся ты, што робiцца вакол, на сябе самога азiрнiся: вунь бусел папраўляе гняздо на тваiх старэчых плячах, гняздо, якое ты трымаеш з давень-даўна; а колькi тут птаства рознага! I ўсе радуюцца, жывуць i аб смерцi не дбаюць. А мы хiба сiраты ў Бога цi радасцi нам Бог пашкадуе, што мы павiнны сумаваць-думаць аб смерцi?.. Не, не праўдзiвая твая гутарка!

- Непраўдзiвая, непраўдзiвая! - загулi разам дубы. - Ты стары, сiлы ў цябе няма, i табе зайздросна пазiраць на тых, каму весела, хто жыць хоча.

- На iм ужо i жалуды не растуць, - сказаў, смеючыся, блiжэйшы сусед мудрага дуба.

- Лепш зусiм не мець жалудоў, чым мець iх дзеля свiной уцехi, - адказаў стары, - а я ўсё ж такi хачу перасцерагчы вас. Ужо колькi гадоў кажу вам аб гэтым, але вы не слухаеце. Ну, што ж? Тым горай будзе для вас, тым цяжэй будзе зiрнуць у твар няшчасцю.