Читать «Змагарныя дарогi (на белорусском языке)» онлайн - страница 369

Зарабляў на жыцьцё ў прамысловых кампанiях. Ажанiўся з беларускаю Надзяй Вернай, што нарадзiла яму чацьвярых дзяцей...

I, вядома, творчая праца ў журналiстыцы i на лiтаратурным палетку, якая, па словах спадара Кастуся, давала добрую духоўную падтрымку ў нялёгкiм эмiгранцкiм быце. З 1948 да 1954 года ён рэдагаваў штомесячную газэту "Беларускi эмiгрант". Быў сябрам рэдкалегii расейскамоўнага таронтскага часопiса "Современник", супрацоўнiчаў з парыжскiм "Континентом". У 1962-м пабачыла сьвет першая кнiга.

Шмат якiя факты свайго жыцьцяпiсу Кастусь Акула дапаўняе i ўдакладняе калярытнымi й дасьцiпнымi аўтабiяграфiчнымi абразкамi пад агульнаю назвай "Россыпы", зьмешчанымi ў згаданай ужо кнiзе "Усякая ўсячына" (Таронта, 1984).

Вось першыя ўражаньнi ад польскай "паўшэхнай" школы, дзе настаўнiца спачатку на чужой, незразумелай мове дапытвалася пра "назьвiско", а потым "дала аловак ды пасадзiла на пярэдняй лаўцы... й загадала рысаваць сабачую будку".

Вось абразок "Нацыянальнасьць": "Першы раз давялося пачуць, што мы Беларусы й што мова наша беларуская пад час пярэпiсi насельнiцтва ў 1931 годзе. Два паважныя паны заселi за стол у нашай хаце, сабраўшы ўсю Качанову сям'ю, ды кажнага па чарзе пыталi iмя. I памятаю, што сарамнавата было перад такiмi важнымi ўраднiкамi замурзаны твар паказваць, але на iхнае пытаньне бойка адказаў: "Аляксандар". Ды найбольш зьдзiвiла, што бацька на пытаньне: "Нацыянальнасьць?" адказаў: "Беларус". Было мне тады шэсьць гадоў".

А вось "Паланiзацыя праз Марусю" - пра старэйшую сястру, што прыехала на вакацыi з польскае вучэльнi ў Новай Вiлейцы ды ўзялася з усiм дзявочым iмпэтам "паланiзоўваць" сям'ю, аж пакуль бацька Iгнась, паволi налiўшыся чырваньню ды падкруцiўшы вусы, не зьняў з крука папругi...

Знаёмства ў 1939-м з савецкай уладаю таксама пакiнула ў душы вечную засечку: "Першай зiмой, як вызвалiла нас ад усялякага дабра бальшавiцкая бязбожная навала, аўдавелы бацька ледзь даваў сабе раду з дзецьмi й гаспадаркай... Бацька будзiў мяне зiмою дзесьцi а гадзiне чацвёртай ранiцай i пасылаў у хлебную краму ў адлеглае за тры кiлямэтры мястэчка...

У адзiн марозны й ветраны дзень я быў на самым перадзе чаргi. Калi мяне прыперлi да клямкi, нешта кальнула ў грудзi. Я самлеў. Калi ачуняў, не мог адразу сьцямiць, дзе знаходжуся. Чаму я ляжаў на сьнезе, чаму так балела ў левай грудзiне? Вецер немiласэрна сьцёбаў дзьве "чырвоныя анучы" - сьцягi над дзьвярамi крамы, а вышэй iх, на вялiкiм i доўгiм чырвоным палатне, белыя лiтары крычалi: "Спасибо товарищу Сталину за счастливое детство!"

Я спрабаваў устаць, разглядаўся. Людзi, няйнакш, звярамi парабiлiся. Пакiнулi мяне, скалечанага, самлелага на сьнезе... Лекара не было. Прырода ўзяла верх. Гады чатыры пасьля пачуў я ад медычнага афiцэру Восьмай армii ў Iталii: "А дзе й калi ты рэбры паламаў?"