Читать «Сузіральнік. Аповесці, апавяданні, эсэ» онлайн - страница 56

Назаўтра — таксоўка, аэрапорт Шарамецьева-2; тут далучыліся Калоеў і паэт Расціслаў Смелы, масквіч, чацвёрты і апошні; так сабралася ўся наша кампанія. Ляцець восем гадзін толькі да Іркуцка. Каб не сцягвалася, кормяць, даюць бясплатна спіртное і дазваляюць курыць. Самалёт напалову пусты. Да мяне падсеў гэты самы Расціслаў Смелы, першае, што аб’явіў: «У мангола ж…а гола!» Праз паўгадзіны я ведаў яго біяграфію і крэда. З інтэлігенцкай сям’і, сын дзеяча кіно, быў ён сапраўды смелы — русафоб, якіх свет не бачыў. Такія тады (можа, і цяпер) не былі рэдкасцю. У перабудовачным чадзе ён паліваў Расію і рускіх, проста ненавідзеў барадатых русацяпаў, называючы іх «зброд, быдла, калхоз, саўкі».

– Турма народаў, імперыя, няма ўвогуле такой нацыі — рускія, — распінаўся Смелы. — Вінегрэт, салат з чорт ведае каго і чаго: ад угра-фінаў да балгараў з мангола-татарамі.

На яго думку, колькі народнасцей, на столькі і павінна падзяліцца Расія: на Масковію, Наўгародскую Рэспубліку, Сібір, Татарстан…

– Рускія не здатныя на самастойнасць! Архітэктуру сяк-так зляпілі італьянцы, Росі з Растрэлі, мову эфіоп з шатландцам, літаратуру ўкраінец Гогаль-Яноўскі, хімію — яўрэй Медзялееў, фізіку — Ландаў, філасофію — немцы Гегель з Шапэнгаўэрам, нават рэвалюцыю імпартавалі, прывезлі з Германіі ў запламбаваным вагоне…

Яго русафобства не ведала межаў. «Ух ты, что ты, Ванька с Манькой коммунизм построили!» — казаў ён. Затое слова «Еўропа» вымаўляў з прыхлюпам, з захапленнем, з насалодаю заплюшчваючы вочы, да таго, што нават падвойваў «п»: «Еўроппа». Спачатку гэта было цікава, потым абыякава, потым пачало раздражняць. Калі правакатар, дык надта прымітыўна, калі шчыра ўсё гэта — дык абрыдае, бачыш, што чалавек трохі прыдуркаваты і стараешся хутчэй пазбавіцца ад яго. Запабягаючы наперад, не аднаму мне — усім нам з ім вельмі хутка стала непрыемна, як непрыемна бывае, калі чалавек перагінае палку, плюе ў калодзеж, мацерна гаворыць пра родных бацькоў. Я перастаў яго слухаць, задрамаў і ачомаўся, калі заходзілі на пасадку ў Іркуцку. Байкал — від зверху. Самалёт паставілі да дазапраўку, нам — бясплатны перакус у аэрапорце. Каля ўвахода ў будынак аэравакзала старыя лістоўніцы ці то кедры. Ад Іркуцка да Улан-Батара гадзіна лёту. І вось аэрапорт сярод гор, малюсенькая, ледзь заўважная палянка — і дотык шасі да чужой зямлі. У аэрапорце нас сустрэў Чайдог Ядамсурэн. Пярсцёнак на пальцы, жанаты, двое дзяцей. Маладжавы, статны, язык падвешаны, скончыў маскоўскі ўніверсітэт, ведае англійскую, кітайскую, само сабою мангольскую, нават беларускую.

– А, Беларусь? Ніл Гілевіч!

Па дарозе ва Улан-Батар Чайдог правёў кароткую азнаямляльную лекцыю. МНР заціснута паміж Кітаем і Расіяй. Былая кітайская правінцыя. Унутраная Манголія і цяпер у Кітаі, а тое, што завецца МНР, — знешняя Манголія. Да 17-га года ўвогуле з Кітаем была такая ж сітуацыя, як у Беларусі з Расіяй: малодшы брат — старэйшы брат; глядзець у рот, адчуваць сваю другаснасць. Скарысталіся, як многія, рускай рэвалюцыяй, аддзяліліся, у 1924 годзе Сухэ-Батар устанавіў у Манголіі савецкую ўладу і аб’явіў МНР, незалежнасць якой да канца Другой сусветнай не прызнавала ніводная дзяржава, акрамя СССР. Так і жывуць. Выхаду да мора няма, але марское ведамства ёсць. Байкал лічаць сваім морам, як і Калмыкію і Бурацію — сваімі, і горад Улан-Удэ — сваім горадам. Самыя старыя гавораць па-мангольску і разумеюць па-кітайску, сярэдняе пакаленне — па-руску.