Читать «Сузіральнік. Аповесці, апавяданні, эсэ» онлайн - страница 39

Сочачы за ёю, Ропат бачыў, што для вясковага жыцця яна абсалютна непрыдатная, гаспадыня з яе ніякая, супу яна не зварыць, бо гаршчок да печы не данясе, у лесе за корань зачэпіцца, грыб растопча, ні ягадзіны на кусце не ўбачыць, ні каларадскага жука на бульбоўніку… Нікчэмная, адно слова — «зброд». Сустракаліся яны толькі каля аўталаўкі, куды Ропат вымушаны быў прыходзіць. І там, калі бачылі іх разам, з’явілася новая тэма, ад няма чаго рабіць узнік такі розыгрыш: маўляў, трэба звесці іх, Ропата і Сахалінку, і пажаніць.

— Ну, Ропатавіч, шчасце табе на старасці падваліла! Рыбы, ікры наясіся! Сахалінскай!

Сахалінка ахвотна падыгрывала, спрабавала абдымаць яго, хапала пад руку:

— А што? Хай бы ўзяў ён мяне, ці я да яго перайшла. Усё весялей. Толькі ж дзікі надта. Хаваецца, маўчыць!

— Ён і з намі не гаворыць. Няпросты дзед, хітры. Не пускае ў хату нікога.

Здагадлівы дзед-філолаг устаўляў:

— Гордый он, не желает к нам снисходить. Считает ниже своего достоинства.

— Ды дурны ён, а не горды! Не разумее свайго шчасця — такую суседку мець!

Барыс прыводзіў такі аргумент:

— Усё адно табе, Ропатавіч, хутка паміраць, доўга не працягнеш — дык хоць перад смерцю адвядзі душу, пагуляй!

Сахалінка заступалася за яго:

— Якая гулянка — хоць дагляд будзе, вады шклянку падам, падушку падаб’ю, доктара выклічу… Галоўнае, не адзываецца, — скардзілася яна. — Маўчыць, а я баюся, ці не памёр. Вунь які стары — ніякі ўжо.

І ўся кампанія пачынала ўшчуваць Ропата:

— Ты ж праўда адзывайся, дурны дзед! Хоць голас падавай!

— Памрэш — і ніхто ведаць не будзе, ты ж адзін!

— Нам жа цябе хаваць!

— Нічога, Ропатавіч, мы яшчэ на яго памінках станцуем! — зубаскаліў Барыс.

Ропат, пакутуючы, хутчэй спяшаўся пайсці ад іх.

Гулялі ў Сахалінкі часта. Відаць, грошы ў яе вяліся, прывезла з сабою і цяпер прагульвала, дабірала тое, чаго не паспела раней. І кожны раз хадзіла клікаць Ропата. Нешта цягнула яе да яго. «Дзед-сусед!» Ён не адзвываўся. Ляжаў на сваім жалезным цвёрдым старадаўнім ложку, сам маленькі, ссохлы. У акне мільгалі буйныя і дробныя зоркі. Ад Сахалінчынай хаты перыядычна неслася: «Камбат бацяня, бацяня камбат!..» Памаўчаць роўна столькі, каб выпіць-закусіць, — і зноў: «Камбат бацяня!..»

Раптам неяк само сабой, без усялякай сувязі з песняй і гулямі, падумалася — а сапраўды, і Сахалінка, і ўсе гэтыя людзі, каго ён называе «збродам», хочаш не хочаш, а будуць хаваць яго, больш няма каму. Пахаваюць, прыйдуць сюды, у чужую ім хату, пачнуць хадзіць, мацаць усё. Хто яго пашкадуе, каму якое гора з яго смерці? Смяяцца будуць. Разглядваць фотакартку сына, які загінуў маладым, жонкі. Пачнуць памінкі ладзіць, спяваць «камбат бацяня»… А што скажуць на могілках? Ці так, моўчкі закапаюць? Ды і што яны могуць сказаць? Ён сам пра сябе нічога не ведае. Каб яму давялося выступаць на ўласных памінках — ён не змог бы. Яму, яго целу, семдзесят сем гадоў, а на самай справе — сем, і ўсё жыццё ён адчуваў сябе сямігадовым. Кажуць, старыя выдатна памятаюць мінулае і забываюць учарашняе — глупства, адно з тых, якіх ён наслухаўся за жыццё, і некалі верыў гэтаму, думаў, як людзі кажуць, так і ёсць. Нікому не трэба верыць, пакуль на сабе не паспрабуеш. Ён якраз-такі памятае ўсе да аднаго дні апошніх гадоў, а вось з даўняга, з дзяцінства — амаль нічога, толькі агульны план, нейкія асацыяцыі. Пах першага снегу, малады салатавы гурок з жоўтым пупсікам, калючы. Маладыя гуркі калючыя, іх не трэба мыць, дастаткова выцерці аб штаны. Вось і ўсё, бадай. Можа, і пра смерць хлусяць, што яна страшная. Можа, ніякая яна не страшная. Заснуў ды і заснуў. Якая розніца, хто і што потым будзе рабіць з яго целам? Пах першага снегу ніхто не забярэ, нікуды ён не знікне, і адчуванне калючасці агурка — таксама.