Читать «Апошняе каханне князя Мiндоўга (на белорусском языке)» онлайн - страница 25

Ён выйшаў на двор, калi прывезлi параненых. Што iх прывезлi, Даўмонт зразумеў па галасах чэлядзi. Чэлядзь i размаўляла голасна, каб князь пачуў i выйшаў з дому. Ён падышоў да воза, на якiм ляжаў Скурка. Ваяводу не забiлi, каб паказаць яму, Даўмонту, што маглi б забiць, ды злiтавалiся: глядзi на сваiх недарэзкаў i радуйся, што жывы.

- Княжа, - прашаптаў ваявода, - даруй!

- Не вiнiся, - адказаў Даўмонт. - Што мог - тое зрабiў.

Ён абышоў параненых, кожнаму сказаў суцяшальнае слова i доўга стаяў каля свайго ўлюбёнца Вiценя. Маладому кмету паламалi ботамi рэбры, выбiлi вока. Твар Вiценя быў перавязаны анучкай, з апусцелай вачнiцы сачылася кроў, з уцалелага вока цяклi слёзы

- Я не плачу, княжа! - апрадваўся Вiцень. - Гэта злосць мая плача!

- Нiчога, цярпi, Вiцень! - падтрымаў улюбёнца Даўмонт. Ён пагладзiў хлопца па мяккiх iльняных валасах. - Будзе i ў нас належнае свята. Возьмем кроў за кроў, вока за вока!

Ягоны абавязак даць пры людзях грозную клятву: што прагучала - тое трэба выканаць. Але даць клятву проста, стрымаць будзе цяжка. У яго пяць сотняў вершнiкаў, а Мiндоўг лёгка выставiць пяць тысяч. I ў любы дзень можа абрынуць сваю сiлу на Крэва i ўсю Нальшанскую зямлю. I пяць тысячаў конных ахвотна прыскачуць - кожны захоча пажывiцца ў суседзяў пры наездзе. Як адказаць такому ворагу? У якiм полi сустрэць? Якiмi мечамi перамагчы? Не праглядвалася нават у далечы гэткая магчымасць. А сэрца патрабавала неадкладнага адказу...

Даўмонт выйшаў з гарадзiшча i стромкай сцяжынай падняўся на Перунову гару. Зверху ён бачыў свой горад у лозе мiж пагоркамi, рассеяныя на iх валуны, замак пры Крэвянцы i ручаiне, два шэрагi хат, пабудаваных уздоўж дарогi, i далёка ва ўсе бакi ягоная зямля - парослыя верасам узгоркi, рэдкiя пералескi, палi, што кожны год нараджалi больш камянёў, чым жыта. На гэтыя палi ён выязджаў паляваць, сухi верас шамацеў пад капытамi коней, баявы сокал-рарэг злятаў з ягонай пальчаткi, уздымаўся ў неба i застываў чорнай кропкай пад аблокамi, выглядаючы затоеннага звера. На гэтую гару адвячоркам прыходзiлi яны з Агнай праводзiць сонца, глядзелi, як знiкаюць у вячэрнiм змроку далёкi лес, россыпы валуноў, Крэвянка, града пагоркаў, за якiя хавалася барвянае кола сонца, i былi шчаслiвыя. А цяпер яна i ён растаптаныя i няшчасныя... На гэтую гару прыходзiлi ягоныя бацька i дзед малiцца боству ваяроў перад адыходам на вайну i ў наезды, i ён таксама прасiў тут Перуна быць ласкавым да кметаў, калi заклiкалi нальшчу на вайну з крыжакамi i мазурамi. А цяпер тут, на святой гары, ён просiць у багоў дапамогi дзеля той бiтвы, у якой ён заб'е вялiкага князя Мiндоўга...

Ён лёг на зямлю i ўбачыў над сабой яснае неба. Успыхвала сярэбраным бляскам, праплывала памiж iм i аблокамi восеньскае павуцiнне. Ён зразумеў, што гэта знак, што нальшанскiя багi гатовыя выслухаць яго. I Даўмонт сказаў багам: "Вы ведаеце, што я невiнаваты. Вы ведаеце, што ў мяне праз подласць забралi маю жонку, маю пару. Я ведаю, што князь Мiндоўг схлусiў, мянуючы свае хiтрыя словы вашай воляй. Я ведаю, што вы можаце адняць удачу i даць удачу. Я ведаю, што вы можаце не даваць парады i можаце мудра параiць. Я князь гэтай усыпанай камянямi зямлi. Тут жыве няшмат людзей. Мая знявага кладзецца знявагай i на iх. Яны не хочуць жыць зняважанымi. А я не магу весцi гэтых людзей у бой з войскам князя Мiндоўга - назад вернецца жменька, i ўсе яны будуць параненыя, як ваявода Скурка, цi страцяць вока, як малады вясёлы Вiцень. Я не ведаю, дзе, калi i як здолею сустрэць свайго ворага i забiць. Маёй дружыны дзеля гэтага недастае. Але ёсць князi, якiя жадаюць таго ж самага, чаго прагну цяпер я. Ёсць полацкi князь Таўцiвiл, прагнаны Мiндоўгам з Жамойцi. Ёсць новы жамойцкi князь Трайнат, пастаўлены Мiндоўгам княжыць на землях, якiя сам падараваў немцам. Яны пакрыўджаныя, яны таксама жадаюць, каб вы дапамаглi даць перамогу пакрыўджанаму. Зараз я вазьму ў рукi па каменьчыку. I буду чакаць вашай парады - з кiм з гэтых князёў мне лепш злучыцца. Калi святло ўспыхне з левай рукi - з Трайнатам. Калi блiсне з правай рукi - з Таўцiвiлам. Калi павуцiнкi блiскануць з абодвух бакоў - звярнуся да абодвух князёў".