Читать «Апошняе каханне князя Мiндоўга (на белорусском языке)» онлайн - страница 19

Кiнуўшы жменьку пяску ў магiлу i перахрысцiўшы труну, аб якую грукалi камякi зямлi, Войшалк з могiлак паехаў у манастыр...

А праз два днi наведаў скiт нечаканы госць - Астап Канстанцiнавiч - i ашаламiў Войшалка весткай, што вялiкi князь на памiнках жонкi трэцi раз ажанiўся.

I пераказаў падрабязнасцi гэтага iмклiвага дзiўнага вяселля. Пачыналiся памiнкi як заведзена; пад пагрозай шыбенiцы нiхто на свеце не здолеў бы здагадацца, чым яны завершацца. Памiнаць князь пачаў таксама па-чалавечы: уцiраў слязу, жалiўся, што не стала ў дзяцей мацi, у яго - жонкi, ва ўсiх княгiнi. Казаў, што ўсе людзi яе аплакваюць, i багi на небе плачуць, гэта iхныя слёзы дажджом пралiваюцца - такая цудоўная была душа ягоная жонка. Потым сказаў: можа, яна з намi зараз i чуе нас. Няхай ведае, што мы аб ёй смуткуем i заўсёды будзем смуткаваць. Потым прыгадаў, як любiла сыноў i як усiх людзей шкадавала. I папрасiў усiх памянуць нябожчыцу ўдзячным словам. Ну, усе i старалiся, расказвалi, магчыма, хто i выдумляў, каб спадабацца князю. Так услаўлялi i ўзносiлi, што вялiкаму князю хоць кладзiся ды памiрай з гора ад такое страты...

Ён усе пахвалы выслухаў, усiм дзякаваў за добрую памяць аб жонцы, а потым сказаў пiўнiчаму: "Налi! Апошняю волю княгiнi мушу выканаць!" Усе, зразумела, вушы навастрылi - пра што тая воля, можа, каму якi дарунак перад смерцю прызначыла, можа, iм што якое з яе апошняй волi перападзе? Князь узняў келiх i раптам жорстка, так што ўсе напужалiся, паведамiў народу, што багi дазволiлi яму пачуць запавет жонкi, i лепш ён памрэ, чым яго парушыць. А запавет такi. Пакiдаючы гэты свет, княгiня Марта загадала апошнiм шэптам: "Хачу, каб мая любая сястра Агна, якая мне жыццём абавязаная, стала прыёмнай мацi маiх сыноў Руклi i Рэпiка i тваёй, князь, жонкай! Тады будзе мне спакойна на тым свеце, ведацьму, што дзеткi мае пад надзейным даглядам!"...

Скажу табе, iгумен Раман: такая цiшыня за памiнальным сталом настала, як на моглiцах узiмку. Усе здранцвелi. Усялякае на гэтым свеце здаралася, усялякае людзi бачылi, i я розныя дзiвы бачыў, але такога, здаецца, яшчэ не было, каб на памiнках вяселле гуляць. Калi б наадварот было - на вяселлi памiнкi, дык усiм звычнае: часцяком здараецца, што пасля вяселля трэба некага хаваць, хто занадта напiўся цi моцна пабiўся. А тут i сватоў не было, i пра маладую не чулi - жывога князя жонку замуж узялi.

- Далей што? - спытаў Войшалк, адчуваючы, як сцiскае яму галаву абручом боль.

- Ну што, знямелi, зразумела, усе, як нябожчыкi, гуку не чутно, хто ж рот адкрые, - сказаў Астап, - а нальшанская княгiня паднялася i ў вочы князю Мiндоўгу выгукнула: "Я тых словаў не чула i такую волю не прымаю!" I пайшла клiкаць сваю ахову, на каня сядаць, ехаць дамоў. А ваявода Сiрвiд клiкнуў замкавую ахову. Падобна, што трымаў сотню напагатове, можа, князь з iм папярэдне дамовiўся, мяркуючы атрымаць нязгоду стаць новай жонкай. Сiрвiд крычыць нальшанцам: "Кiдайце, хлопцы, зброю, калi жыць ахвота!" А княгiня iм: "Не кiдайце!" I Мiндоўг выйшаў: "Тут я гаспадар, а не мая жонка! Схавайце мечы i прэч адсюль!" А тыя: "Як нам наша княгiня загадае!" А тая: "Не скарайцеся! Абаранiце мяне!" I замест прыстойных памiнак - сеча на замкавым двары, лютая злосць, кроў. А тых кравянаў - паўтара дзесятка. Атачылi iх, дзiдамi колюць, мечамi б'юць, ботамi плюшчаць. А на гэты шум, лямант, ляск мечаў мазуры пачалi грукаць у дзверы. Падманулiся, што гэта iх палякi ратуюць, з-за iх бiтву вядуць. Крычаць у адтулiны: "Ксёнжэ Конрад тутай!", "Тата! Ванда тутай!". Нейкiя Лешкi ды Мешкi: "Естэсьмы жывы! Збiце клудку!". Мiндоўг мечнiку Радвайлу кiўнуў: просяцца - адчынi. Той засаўку зняў, дзверы расчынiлiся, мазуры скопiшчам вывалiлiся, на вачах слёзы шчасця - уратаваныя, наесцiся можна, не прыдзецца выкуп плацiць, а замест волi стаiць процi iх мядзведзь Радвайла з мечам i такiя ж каржакаватыя кметы з дзiдамi. Гэтак зрабiлася iм страшна, што самi ў камору сваю задам уляцелi. Вось такiя памiнкi атрымалiся, iгумен Раман: адны памiнаюць, другiя крывёй мыюцца, iншыя з мазурскага глупства рагочуць. Потым кравянаў параненых на калёсы пакiдалi, за браму выкацiлi - едзьце дадому. А княгiню Агну ў пакой Марты павялi i замкнулi.