Читать «Начальнiкава дзяцiнства (на белорусском языке)» онлайн - страница 53

Выгляд у яго быў шчаслiвы, ён соладка пазяхаў, сонечны промень казытаў яму ў ноздрах, ён пацёр сабе нос i ўсмiхнуўся. Але цi было гэта ўсмешкай? Можа, гэта быў усяго толькi ледзь прыкметны павеў, якi нарадзiўся дзе-небудзь звонку, у нейкiм закутку гэтай залы i адбiўся ў яго на вуснах? Здавался, усе чужынцы плаваюць у цёмнай, цяжкай вадзе, што прымушае скаланацца iх бязвольныя целы, падымае iм рукi, варушыць пальцамi, гуллiва перабiрае губамi. Няшчасныя небаракi! Люсьену было iх шкада. Нашто яны прыехалi ў Францыю? Якiмi марскiмi плынямi iх прынесла i выкiнула сюды? Яны марна стараюцца апранацца прыстойна, купляюць гарнiтуры ў краўцоў з бульвара Сэн-Мiшэль: яны ўсё роўна ўсяго толькi медузы. Люсьен падумаў, што ён не медуза, ён не належаў да гэтай нiкчэмнай фаўны. I ён сказаў сам сабе: "Я нiбыта нырнуў". I раптам "Сурс" i чужынцы знiклi, i ён убачыў спiну, шырокую спiну з буграмi мышцаў, што аддалялася, несучы ў сабе спакойную сiлу, i знiкала, няўмольна знiкала ў тумане. I ён убачыў Гiгара: той стаяў бледны i, праводзячы спiну вачыма, казаў нябачнай П'ерэце: "Ды ўжо ж, даў я маху!.." Люсьена апанавала амаль невыцерпная радасць: гэтая магутная, гэтая самотная спiна - была яго! I ўся гэта сцэна адбылася ўчора! Цаной неверагоднага намагання яму на хвiлiну ўдалося стаць на месца Гiгара, ён прасачыў за сваёй спiнай Гiгаравымi вачыма i адчуў перад самiм жа сабой жудасную Гiгараву разгубленасць. Салодка жахнуўшыся, ён прашаптаў: "Гэта iм паслужыць урокам!" Цяпер абстаноўка змянiлася: гэта было ў П'ерэцiнай спальнi i адбывалася ў будучым. З трошкi ялейным выглядам Гiгар i П'ерэта абдумвалi, каго ўпiсаць у лiст запрошаных. Люсьена побач не было, але яго ўлада над iмi адчувалася. Гiгар сказаў: "Не-не! Гэтага нельга! Вельмi будзе вясёла, калi яго ўбачыць Люсьен. Люсьен жа цярпець не можа жыдоў!" Люсьен яшчэ раз зiрнуў на сябе збоку i падумаў: "Люсьен - гэта я! Той, хто не можа цярпець жыдоў!" Ён часта паўтараў гэтую фразу, але сёння яна гучала iначай. Зусiм iначай. Вядома, звонку яе можна было прыняць за звычайную канстатацыю, такую, як, напрыклад: "Люсьен не любiць вустрыц" цi: "Люсьен любiць патанцаваць". Але тут трэба было не блытаць: той жыдочак таксама, можа, любiў патанцаваць, гэта мела значэнне не больш за трымценне медузы; досыць было толькi зiрнуць на гэтага поджыдка, каб адразу зрабiлася ясна, што ўсе яго прыязнасцi i непрыязнасцi настолькi ж ад яго неадмыўныя, як яго смуродлiвы пах, як цьмяны адлiў яго скуры, i што яны знiкнуць - разам з iм, як лыпанне яго вырачаных вачэй цi лiпкая, саладжавая ўсмешлiвасць. Люсьенаў жа антысемiтызм быў зусiм iншы: ён быў няўмольны, чысты, ён тырчаў з яго, як настаўлены ў грудзi iншым пагрозлiвы сталёвы клiнок. "Гэта... чорт... як гэта здорава!" - падумаў Люсьен. Ён прыгадаў, як мацi, калi ён быў маленькi, казала часам вельмi своеасаблiвым тонам: "Тата працуе ў сваiм кабiнеце". I гэтая фраза здавалася яму нейкай сакраментальнаю формулай, якая раптам абрыньвала на яго цэлы ком рэлiгiйных павiннасцяў i абавязкаў: не гуляць з пнеўматычным карабiнам, не крычаць: "Тарарара-бум!" - i ён хадзiў у калiдоры на дыбачках, як у касцёле. "Цяпер настала мая чарга", - задаволена падумаў Люсьен. Нехта казаў прыцiшаным голасам: "Люсьен не любiць жыдоў", - i на ўсiх нiбы нападаў паралюш, цела ў кожнага дранцвела, працятае роем маленькiх балючых iголак. "Сапраўды, - расчулена падумаў ён, - Гiгар з П'ерэтай зусiм яшчэ дзецi". Яны вельмi правiнавацiлiся, i досыць было Люсьену трошкi ашчэрыць зубы, каб яны адразу пачалi прасiць прабачэння, загаварылi шэптам i ўсталi на дыбачкi.