Читать «Белорусы: нация Пограничья» онлайн - страница 139

— Пасля вайны шмат народу выехала ў Польшчу. А я не паехала. Не хацела жыць пры паляках (жительница д. Ковняны, 1921 г.р., АС.2002); Пасля вайны шмат людзей выехала з вёскі ў Польшчу. Я не паехала, бо мела пяцерых дзетак, а мы пачулі, што будуць «садзіць» на нямецкую зямлю [...] Я не шкадую, бо тут мая Радзіма (жительница д. Шинковцы, 1920 г.р., АС.2002);

— Чаму не выехала? Дык палякі горшыя за бальшавікоў! (жительница д. Усеники, 1919 г.р., АС.2003).

Исследование устной истории среди православного населения белорусско-польского Пограничья проводилось на территории Поречского сельского совета Гродненского района (2003) и Деревновского сельского совета Слонимского района (2005). Было записано более 30 воспоминаний.

Очевидно иное, чем у католиков, отношение к приходу «первых Советов». Почти все респонденты говорили о радости населения.

— Як Саветы прыйшлі ў 39 г., то радасць была... Тады Саветаў не распазналі (житель д. Нагуевичи, 1923 г.р., АС.2005);

— Як сустракалі Саветаў? Ой, што вы!.. Усёй дзярэўняй не спалі, чакалі. Ой, радаваліся, што прыдуць. Як рады былі, вам не расказаць! I мужыкі, i бабы. Усе. Па дзярэўне бярозы павысякалі, кідалі веткі i цвяты. Гэта ж свае людзі ішлі. Встрачалі очэнь! Ішлі з музыкай да салдат. Праважалі ix пешша да самага Слоніма. А потым усім сялом ішлі дахаты (жительница д. Нагуевичи, 1928 г.р., АС.2005);

— У 1939 г. да нас прыйшлі, як казалі, «першыя Саветы». Савецкія салдаты нам спадабаліся. Былі прыемныя, вясёлыя. Песні для нас, дзяўчатаў перапісвалі [...] A людзі ўсе былі радыя, што прыйшлі Саветы. Нават мая цёця, якая яшчэ ў тую вайну страціла мужа i жыла даволі цяжка, неяк сказала: «Як будзе, так i будзе, але ўсё ж такі свае людзі!» (жительница д. Поречье, 1924 г.р., АС.2003);

— Супраць Саветаў ніхто не выступаў. Немцаў баяліся, а як прыйшлі Саветы, то думалі, што гэта свае людзі (жительница д. Старая Руда, 1919 г.р., АС. 2003).

Интересно, что местоимение «наши» было также использовано при пересказе позиции белорусов в 1939 г.:

— Калі немец напаў, то польскае войска ўцякло. Немец у грудзі, а бальшавікі ў спіну ўдарылі полъскаму солдату. Беларусы казалі: Нашыя ідуць. Гаварылі, каб здаваліся не немцу, a бальшавікам (житель д. Усеники, 1931 г.р., АС.2003).

Главной причиной этого недовольства был уровень жизни в межвоенной Польше. У православного населения белорусско-польского Пограничья недовольство было более сильным, чем у католиков. Православные также были более всего озабочены материальным уровнем жизни:

— Што людзі чакалі ад Саветаў? Пры Польшчы людзі ў дзераўнях жылі плоха (житель д. Хорошевичи, 1926 г.р., АС.2005);

— Страдалі людзі пры Польшчы. У нас тутака ў двары быў паляк, то ўсе ў яго рабілі (жительница д. Хорошевичи, 1930 г.р., АС.2005);

— Падаткі былі цяжолыя за Польшчай. Вучасткі былі маленькія, пясок... За Польшчай цяжалавата была... Ніякіх зарабаткаў у дзярэўне не было. Усё кармілі свае пяць пальцаў... Цяжало было (жительница д. Нагуевичи, 1928 г.р., АС.2005);