Читать «Смерць — мужчына» онлайн - страница 51

Гэтая гiсторыя-жахалка i спынiла местачковых падлеткаў. Цыганоў усё ж яны баялiся. А раптам вернуцца, убачаць, што магiлу трыбушылi, знойдуць i зарэжуць? Але нiхто не вярнуўся. Капец зарос i зраўняўся з зямлёю. Вось вам i баронаў лёс, усё жыццё ехаць, каб вынеслi з цягнiка на маленькай станцыi, абмылi ржавай вадою з калонкi i пакiнулi на чужым пагосце.

Хай Бог i людзi мне даруюць, але цыганоў я не разумею i не люблю. Ёсць у мяне сябры, што захапляюцца цыганшчынаю: рамантыка, спевы рамансаў пад гiтару (з-за гэтага i бардаў не паважаю, збольшага ўсе яны пашлаватыя, калi па славянскай маралi), вандроўкi бязмэтныя, спецыфiчны кiтч на кiрмашы — коткi-скарбонкi з малiнавымi "вырвi-вока" банцiкамi.

Бачыў я цыганскую вандроўку ў цягнiку Баку — Кiеў — Рыга. Восень шарая, лiстапад, снег з дажджом. Я на станцыi Калiнкавiчы, мне ў Мiнск, а квiткоў няма. Будзённы дзень, нiякiх святаў, i раптам — няма квiткоў. Угаварыў касiрку, наплёў абы-чаго i пра дзяцей i пра бальнiцы. Пра ўсё магу схлусiць, акрамя смерцi. Далi мне квiток у агульны вагон. Я ў тамбур ледзь уцiснуўся. Увесь састаў бiтком набiты цыганамi. Толькi па тамбурах такiя, як i я, — славяне. Прайшоў па вагонах, паўсюль адно i тое ж: бруд, мiтусня, песнi, дзiцячы вiск, сваркi.

Цыганкi паздымалi матрацы i заслалi iмi падлогу. Сядзяць, ногi падкурчылi, ядуць, рукi аб матрацы выцiраюць. Праваднiца — мажная ўкраiнка ў форменнай спаднiцы, як толькi не трэсне на магутных клубах, — хапала матрацы за рогi, выцягвала з-пад цыганак з цыганятамi, растрасаючы па падлозе памiдоры i курыныя косткi. Цыганкi нават не абуралiся, а чакалi, пакуль праваднiца сыдзе, i зноў слалi матрацы на падлогу.

Тоўстыя старыя цыганы ў шаўковых незашпiленых кашулях ляжалi на верхнiх палiцах i дымiлi ў столь.

У прыбiральню не ўбiцца, займаць чаргу не было сэнсу. Якая чарга, калi вакол адна чорнагаловая сям'я, што ў трэцi раз едзе з Баку ў Рыгу?

Праваднiца ў тамбуры мне скардзiлася, казала, што даязджаюць гэтыя чэрцi да Баку цi Рыгi i купляюць iзноў усе бiлеты на гэты ж самы цягнiк i едуць немаведама нашто, хоць ты плач ды з працы звальняйся, у прыбiральнях усё робiцца мiма унiтаза, матрацы i падушкi папсавалi, шклянкi крадуць, фiранкi i тыя папарвалi... Што за народ такi? Як я людзей пасля iх вазiць буду?

На мiнскiм пероне я ўздыхнуў i ўспомнiў, як у Рызе на чыгуначным вакзале мяне папярэдзiла касiрка, каб не браў квiток на Рыга—Кiеў—Баку, а браў на "Чайку": Талiн—Мiнск. "Хай пазней, затое будзеце ехаць i даедзеце як чалавек". Касiрка мела рацыю.

Трэба шанаваць звычаi iншых народаў, але як жа мне, беларусу, зразумець ператварэнне могiлак у балаган, а цягнiка ў брудны бардак?

* * *

У Вiльнi iнакш. Колькi я пахадзiў па вiленскiх могiлках, дзе знайшлi спачын выдатныя нашы суайчыннiкi! Толькi i там не абышлося без вар'яцкiх учынкаў. А як iнакш назваць той факт, што апiсаў мне стары вiленец?

У саракавым годзе вайскоўцы палiвалi помнiкi польскiх афiцэраў i разам з iмi чорную плiту, пад якой пахавана сэрца Пiлсудскага, звычайным чалавечым гноем, панабраным у тамтэйшых прыбiральнях. А палiвалi помнiкi, каб панская Польшча ведала, якi дух у яе абаронцаў.