Читать «Спеў аб Гаяваце» онлайн - страница 24

«Цеціва патрэбна луку, Як жанчына для мужчыны: Хоць яна яго згінае, Але ён кіруе ёю; Хоць яна яго і цягне, Ды за ім ідзе слухмяна; Сэнс жыцця іх — у адзінстве!» Так нярэдка Гаявата Разважаў, калі з адчаем І трывожнаю надзеяй, I гарачым хваляваннем Аддаваўся летуценню Аб прыгожай Мінегазе, Што жыве ў краі Дакотаў. «Не шукай па свеце жонкі,— Папярэджвала Накоміс, — Не прыводзь з чужога краю! Не красой дачка суседа — Цеплынёй вігвам сагрэе, А красою чужаземкі Не сагрэць яго, як ноччу Месяц неба не сагрэе!» Папярэджвала Накоміс, Ёй адказваў Гаявата: «О Накоміс дарагая! Я люблю ачаг свой родны, Ды, аднак, люблю не меней Месяц той, што ясна свеціць!» Папярэджвала Накоміс Гаявату: «Нам не трэба Леных рук і ног бяздзейных; Жонку сватай завішную, Каб ахвотна ўсё рабіла, Мела рукі залатыя, Паваротлівыя ногі!» Ёй адказваў Гаявата: «У паселішчы Дакотаў Майстра стрэл жыве з дачкою, Мінегагаю прыгожай. Прывяду яе ў твой дом я, Хай тваёй дачкою будзе, Ясным месяцам і зоркай, Цеплынёй твайго вігвама, Сонцам нашага народу!» Папярэджвала Накоміс З асцярогай: «Не бяры ты Жонку з племені Дакотаў! Злосць і дзікасць іх вядомы З дзён, як мы ваюем з імі. Не сціхаюць сваркі нашы, Не загойваюцца раны!» Смеючыся, адказаў ён: «З той прычыны альбо іншай, Але я хачу, Накоміс, З гэтым племем парадніцца, Каб старыя скончыць спрэчкі, Загаіць цяжкія раны!» I пайшоў у край красуняў, Край Дакотаў Гаявата. Ен ішоў раздоллем прэрый, Перасігіваў балоты I лясы з іх цішынёю Непарушнай, першароднай. У чароўных макасінах Што ні крок — рабіў ён мілю; Ды хутчэй ляцелі думкі, Сэрца крокі абганяла; Ён ішоў без адпачынку, Аж пакуль не ўчуў прызыўны Шум далёкі, гул магутны Вадаспадаў Мінегагі. «Як прыемна, — прашаптаў ён,— Слухаць гэты гул знаёмы!» Між святлом лясным і ценем Ён ласіны ўбачыў статак, Што папасваўся на ўзлессі. «Гэй, не схіб!»— загадваў луку, «Трапнай будзь!» — страле наказваў. З тым наказам Гаяваты Лук паслаў стралу, якая I ўпілася ў сэрца лося; Ён яго на плечы ўскінуў I яшчэ шпарчэй пакрочыў. У вігваме, пры ўваходзе, Майстра стрэл, сівы ад часу, Наканечнікі выточваў З яшмы, з крэмню, з халцэдону. Побач з ім дачка сядзела, Прыгажуня Мінегага, Што калісьці Гаявата Называў Вадой Вясёлай,— З трыснягу пляла цыноўкі. Думаў бацька аб мінулым, А дзяўчына — аб наступным. Дні юнацтва згадваў бацька, Калі стрэламі такімі ж Забіваў бізонаў грозных, Паражаў нясмелых ланяў, Патрапляў стралой смяротнай На ляту ў гусей крыклівых; Згадваў ён і пра атрады Баявыя, што калісьці Срэлы гэтыя куплялі. Не, цяпер часы не тыя, Слава воінаў звялася! Сёння воіны як бабы: Языкі — іх тамагаўкі! А дзяўчына ўспамінала Юнака, які заходзіў, Каб купіць у бацькі стрэлы; Гэткі стройны і прыгожы, Нетутэйшы сам, пакінуў Ён вігвам іх неахвотна, На яе зірнуўшы ўпотай. Бацька мужным і адважным Называў яго нярэдка. Ці ён прыйдзе зноў наведаць Вадаспады Мінегагі? Ці ён прыйдзе зноў па стрэлы? Уздыхала Мінегага, Склаўшы рукі ў задуменні. Цішыню парушыў раптам Нечы крок — і ў той жа момант Апынуўся на парозе Перад імі Гаявата З цяжкай ношаю лясною — З мёртвым лосем за плячамі. Строгім позіркам акінуў Госця бацька Мінегагі, А пазнаўшы Гаявату, З месца ўстаў, адклаў работу, Запрасіў яго праходзіць: «Калі ласка, Гаявата!» Каля ног Вады Вясёлай, Зняўшы з плеч, паклаў лясную Ношу госць яе жаданы; На яго зірнула ўдзячна Мінегага і ласкава Гаяваце адказала: «Калі ласка, Гаявата!» Той вігвам, куды гасцінна Гаявату запрасілі, Зроблен быў са скур аленяў, Скрозь — багі намаляваны, А ўваход у дом прасторны Быў такі, што Гаявата Не згінаў сваёй высокай Галавы з арліным пер'ем. З месца ўстала прыгажуня Мінегага, не даплёўшы Трысняговую цыноўку, Каб прынесці пачастунак, Па ваду схадзіць да рэчкі; Страву ў місках падавала, А ваду — ў драўляных кубках, Чула ўсё, што госць расказваў, Што яму адказваў бацька, А сама яна ні разу Не прамовіла ні слова. Сном здаваліся ёй словы Гаяваты пра Накоміс, Што была яму за няньку У маленстве незваротным, Пра сяброў сваіх надзейных — Чайбайабаса, музыку, I пра Квазінда, асілка, Пра дастатак і пра шчасце На зямлі Аджыбуэяў, У яго краіне мірнай. «Пасля доўгіх год бясконцай Барацьбы, вайны крывавай, Зажылі Аджыбуэі I Дакоты ў добрым ладзе,— Так працягваў Гаявата, А пасля дадаў спакойна — Каб навечна мы злучылі Рукі поціскам сардэчным, Сэрцы — вернасцю сяброўскай, Ты аддай дачку мне ў жонкі — Прыгажэйшую з прыгожых Аж па ўсёй зямлі Дакотаў». Майстра стрэл, сівы ад часу, Закурыў спачатку люльку, Горда ён на Гаявату Праз дымок зірнуў з павагай, На дачку сваю — з пяшчотай, I, падумаўшы, адказваў: «Згодзен я, калі на гэта Згодна сэрца Мінегагі!» Яшчэ больш прывабнай стала I чароўнай Мінегага У той час, як Гаяваце З нерашучасцю дзявочай, Сеўшы побач з ім, сказала, Чырванеючы: «Я згодна Стаць тваёю жонкай, муж мой!» Так дамогся перамогі Ён над сэрцам Мінегагі, Адружыўся так з дачкою Майстра стрэл з зямлі Дакотаў. Пакідаў з Вадой Вясёлай Ён яе вігвам бацькоўскі; Ім глядзеў услед з парога Майстра стрэл, сівы ад часу; I, пабраўшыся за рукі, Адыходзілі і чулі За сабой яны далёкі Шум і голас развітальны Вадаспадаў Мінегагі: «Будзь шчаслівай, Мінегага!» А стары адзін застаўся; За ранейшаю работай Ён сядзеў, бурчаў паціху: «Так вось дочкі пакідаюць Нас, бацькоў, якіх любілі, Нас, бацькоў, што іх любілі, Нас, старых, якім патрэбны Іх прыгляд і дапамога. Дзе там! З'явіцца аднойчы Прыгажун з чужога краю, На жалейцы трысняговай Паіграе мілагучна, I гатова ўжо дзяўчына З ім ісці, куды пакліча». Быў прыемны шлях дадому, Шлях праз пушчы векавыя, Праз узгоркі і праз горы, Праз лугі, даліны, рэчкі, I здаваўся Гаяваце Шлях кароткім, хоць павольна Ён ішоў і прымяркоўваў Крок да крокаў Мінегагі. На руках сваіх праз рэкі Пераносіў ён дзяўчыну Лёгка так, нібы пярынку, Што ў яго над галавою; Адхіляў рукой галіны Дрэў густых на вузкіх сцежках, А на ноч, шалаш зрабіўшы, Слаў пасцель ёй з лапак тсугі I агонь з сасновых шышак Распаліў каля ўвахода. Па чарзе вятры-бадзягі Падарожнічалі з імі, Зоры сон іх вартавалі, Не заплюшчваючы вока, I вавёрка, Аджыдома, Не вылазячы з засады, Закаханых выглядала, I цікаўны трус, Вабаса, Уцякаючы з іх сцежкі, Цікаваў з нары патайнай Кожны рух і крок суладны Гэтай пары закаханай. Быў прыемны шлях дадому! Звонка птушкі шчабяталі, Сіваграк, Авейса, гэтак Ім спяваў аб мірным шчасці: «Ты шчаслівы, Гаявата, Што такую жонку маеш!» I малінаўка спявала, Апечы: «Шчаслівай будзеш З гэткім мужам, Мінегага!» З неба сонца іх вітала, Гаварыла ім: «О дзеці! Ведайце: святло — каханне, Цень — нянавісць; шлях жыццёвы Стракаціць святлом і ценем, Будзь сардэчны, Гаявата!» У шалаш з нябёсаў месяц Заглядаў, шаптаў таемна: «Тлумна днём, а ноччу — ціха, Муж — спрадвечны ўладалюбец, Жонка — вечная пакора, На дваіх — адно жыццё ў іх, Будзь цярплівай, Мінегага!» Гэткі быў іх шлях дадому, Так прыйшоў з Вадой Вясёлай, З Мінегагай, Гаявата, Так прыйшла дачка Дакотаў У вігвам старой Накоміс I яе дачкою стала, Цеплынёй таго вігвама, Ясным месяцам і зоркай, Сонцам братняга народу.