Читать «Йĕрсем çухалмаççĕ» онлайн - страница 48

— Мӗн савӑнмалли пур? — хашш сывласа ячӗ Лидия Гурьевна, ― Ял ҫыннисем ӑна-кӑна ӑнланмаҫҫӗ: ку кирлӗ те вӑл кирлӗ теҫҫӗ. Тупса памастӑп — эп начар ӗҫлетӗп, тавар туянакансем ыйтнине тивӗҫтерейместӗп. Кам мӗн ыйтнине хут ҫине ҫырса тултаратӑп та чупатӑп вӗшле йытӑ пек. Унта ҫитетӗп, кунта йӑлӑнатӑп. Эйпет япаласене райпора ӗҫлекенсем те ялалла ӑсатасшӑнах мар. Паян, ак, кӑвак шуҫӑмла тухса кайрӑм та тин кӑна ҫаврӑнса ҫитрӗм. Лӗпӗстетрӗм-лӗпӗстетрӗм, лаштӑрах ывӑнтӑм — усси пулмарӗ, пӗр япала та парса ямарӗҫ.

— Хӗҫтимӗр ӑҫтан параҫҫӗ? Ӑна тупма йывӑр-и?

— Эй, хӗҫтимӗр тупас тесен, пайтах хашкамалла. Базӑра ҫук вӑл. Унтан-кунтан тупатпӑр. Юрать, тӑнлӑ-пуҫлӑ ҫынсем пур. Вӗсем ӑстӑн параҫҫӗ, пулӑшаҫҫӗ.

— Камсем вӗсем, ӑслӑ-тӑнлӑ ҫынсем?

— Завод пуҫлӑхӗсем. Пӗлместӗр-им, заводсен те халь ял ҫыннисем валли таварсем туса кӑлармалла. Чашӑк-тирӗк, савӑт-сапа… Заводшӑн ку пӗртте усӑлла мар. Тытаҫҫӗ те хӗҫтимӗре ялалла ярӑнтараҫҫӗ. Капла ак, хӗҫтимӗре ваклаттарса, савӑт-сапа ӑсталаса, укҫа-тенкӗ тӑккаламалла мар. Заводшӑн та усӑллӑ, ял ҫыннисем те кӑмӑллӑ.

— Еххим пиччене ӗнер хӗҫтимӗр туянтарнӑ. Кам турттарса килчӗ? Завод ҫынни-и е совхоз шоферӗ?

— Хуларан вӑл. Мӗн ятлӑ — пӗлместӗп.

— Уссиллӗ-и?

— Чӑнласах калатӑп: пӗлместӗп. Чалӑш туталлӑ шофер килет-и, шӗвӗр сӑмсаллӑ-и — нихҫан та сӑнамастӑп. Ай-яй, вӗрентрӗ пӗр йӗксӗк мана. Тавар тиерӗмӗр те Уйкасалла ӗрӗхтерсе пыратпӑр. Вӑрмана ҫитрӗмӗр те, тӑп чарчӗ машинӑна. Мотор хӗрсе кайрӗ, кӑштах уҫӑлтармалла тет. Атя, эсӗ те тух, уҫӑ сывлӑшпа сывлатпӑр, чечексем тататпӑр тет. Тухрӑм та — кап ярса тытрӗ пилӗкрен. Каҫса кайса чуптӑвать, унтан та кунтан хылашлать, пӑчӑртать… Тытрӑм та йӗкӗте пур вӑйран кӑкӑртан тӑнклаттартӑм. Палт персе анчӗ ҫӗре, ҫур сехет пӗр хускалмасӑр выртрӗ. Ҫавӑн хыҫҫӑн пӗр шоферпа та сӑмахламастӑп, вӗсем ҫине ҫаврӑнса та пӑхмастӑп. Качака такисем вӗсем, шоферсем. Курнӑ-курман хӗрарӑма ярса тытаҫҫӗ. Кӑштах кулса кӑтартсан вара — пӗтрӗ пуҫ. Эй, мӗн кӑна курман эп хам ӗмӗрте… Ҫапла, пӗччен хӗрарӑмӑн пурнӑҫ ҫӑмӑл мар. Такам та ҫыпҫӑнать.

Лидия Гурьевна куҫӗсене тутӑр вӗҫӗпе шӑла-шӑла илчӗ, ассӑн та вӑрӑммӑн сывларӗ.

— Мӗншӗн-ха эпир урамра пакӑлтатса тӑратпӑр? Вунҫиччӗре-и эпир? Кил-ҫуртсӑр-и? Атя шала кӗретпӗр.

— Чӑрманмастпӑр пуль. Ачасем ҫывӑрма выртнӑ.

— Мӗн чӑрманни?.. Хам та выҫӑ. Ирхине кӑшт-кашт ҫырткаларӑм та, хулара чей ӗҫме те вӑхӑт тупӑнмарӗ. Атя, ман ачасем пӑшалтан персен те вӑранмаҫҫӗ, ― йӑл кулса илчӗ Лидия Гурьевна, йӑкки-якки авкаланчӗ.

— Калӑр-ха, хӑҫан та пулин Нагаев хушамата илтнӗ-и?

— Ҫук, астумастӑп.

— Леш эрнере вӑл Уйкасра, лавккара, пулнӑ.

— Ханжаев кӗрсе тухать-и унта, Алаев-и — кам шуйттанӗ пӗлет. Хушамачӗсене каламаҫҫӗ вӗт-ха вӗсем.

— Сирӗнпе вӑл алӑка ҫаклатсах пӑшӑлтатнӑ. Ун пекки вӗт пур чух та пулмасть.

— Алӑка ҫаклатса лартасси-и? Пайтах пулнӑ. Уйкасра эрех-сӑра суттармаҫҫӗ. Хутран-ситрен эп пурпӗрех илсе килетӗп. Вӑрттӑн-карттӑн. Паллах, ку саккуна пӑхӑнманни шутланать. Штраф та пӗрре мар тӗлеттернӗ мана уншӑн. Ватӑ ҫынсемпе вӑрҫӑ инваличӗсене хӗрхенетӗп. Нивушлӗ хӑрах ураллӑскерӗн, эрех шыраса, вуншар ҫухрӑм танккамалла. Ҫӗршыва хӗтӗленӗ вӗт-ха, тӑнӑҫ пурнӑҫшӑн юн юхтарнӑ. Эрехсӗр ялта пӗр ӗҫ тутарма ҫук. Директор хушсан та, шоферсем вӑрмана вутӑ турттарма каймаҫҫӗ — ку ҫӗмрӗк те вӑл пӑсӑк теҫҫӗ. Пин тӗрлӗ сӑлтав тупаҫҫӗ. Тӗлӗнмелле вӗт: ҫур литр эрех кӑларса кӑтартатӑн — машина тӗрӗс-тӗкелех. Пурте йӗркеллӗ, ним тума та ҫук. Пӗр-пӗр ӗҫ тутарас тесен, хӑшӑлтатакан карчӑкӑн та эрех туянмалла. Вӗсем валли илсе килетӗп те лешсем, эрех пичкисем, таҫтан сисеҫҫӗ, магазин тавра кушак аҫисем пек кускалама пуҫлаҫҫӗ. Куршанак пек ҫыпҫӑнаҫҫӗ. Мӗн-мӗн каласа кӑна йӑпӑлтатмаҫҫӗ. Хӑратаканнисем те, ҫӑхав ҫыракансем те пур. Алӑк ҫаклатса лартаканни те, эрех мурӗ, эрех ыйтрӗ, ― тимлесех ӗнентерме хӑтланать Лидия Гурьевна.