Читать «Пан Тадэвуш» онлайн - страница 6

Пакінуўшы гасцей, ідзе да вадапою.

Ён кожны вечар на жывёльны двор загляне,

Каб ведаць, у якім яго жывёла стане.

І гэтага нагляду слугам не паручыць,

Бо знаў: гаспадарова вока коней тучыць.

Пан Войскі і Пратазы, ўзяўшы ў рукі свечкі,

У сенях развялі гаворку кшталтам спрэчкі,

Бо Возны ўпотай, як падаўся Войскі з дому,

Сталы з вячэрай знесці загадаў к пустому

Пад лесам замку, ў старасвецкія руіны,

І там парасстаўляць, не трацячы хвіліны.

Пашто пярэбары? Пан Войскі - злы, крывіўся,

Суддзю перапрашаў. І пан Сувдзя здзівіўся,

Ды зроблена, час позні, як цяпер вяртацца?

Рашыў перапрасіць гасцей і ў глуш падацца.

А Возны па дарозе ўжо Суддзі тлумачыў,

Чаму ён панскія парадкі перайначыў:

Няма ў двары ніводнае святліцы,

Дзе б гэтулькі гасцей магло зараз змясціцца,

А ў замку тая зала ў самы раз падходзіць -

Скляпенне ж цэлае, раскол сцяны не шкодзіць,

Без шыбаў вокны - ў летні час не перашкода,

Затое побач пограб - чэлядзі выгода.

Так кажучы, міргаў Сувдзі - убачыш з міны,

Што меў ён і хаваў больш важныя прычыны.

А замак быў за домам - тысячы дзве крокаў,

Ён веліччу сваёй паважнай вабіў вока,-

Калісьці ўласнасць слаўнага Гарэшкаў роду.

Загінуў пан падчас джяржаўнага разброду,

Дык і маёмасць разляцелася без ладу:

Канфіскавана, частка трапіла да ўраду,

Нямала перайшло ў крэдытарскія рукі,

А рэшту занялі пляменнікі ці ўнукі,

А замка ўсе зракліся, бо ў шляхоцкім стане

Нялёгка класці грошы на яго ўтрыманне.

Аж Граф, сусед - багач, Гарэшкам родзіч некі,

Паніч, які ледзь толькі выйшаў з-пад апекі,

Прыбыўшы з ваяжа, прыгледзеўся да мура,

Што нібы ў ім гатыцкая архітэктура.

Хоць пан Суддзя яму не раз даказваў потым,

Што дойлід з Вільні быў, таму не мог быць готам,

Граф замка зажадаў. А ў гэтым самым часе

Ахвота тая ж і ў Суддзі чамусь знайшлася.

Судзіцца сталі ў земстве, потым і пры ўрадзе

Ў сенаце, зноў у земстве, у губернскай радзе.

Урэшце, пасля коштаў, актаў і блуканняў

Прыйшла ўся справа зноў на суд размежавання.

I праўду Возны гаварыў, што тая зала

Памесціць і юрыстаў, і гасцей нямала,

Была ж бо велічная, з выгнутым скляпеннем,

З філярамі, з падлогай высланай каменнем.

На сценах гладкіх, стыль якіх быў просты, строгі

Тырчэлі навакола коз, аленяў рогі,

Пад імі подпісы: калі, дзе, кім забіты.

А гербы, ўмацаваныя ў сцяны граніты,

Стральцоў адважных славу неслі ў пакаленні.

Яснеў Гарэшкаў герб - Паўкозіц на скляпенні.

Парадкам госці увайшлі і ў поўным зборы.

За стол з кампаніі перш рушыў Падкаморы -

За важны чын і ўзрост яму быў гонар гэткі,

Ён дамам кланяўся, старым і малалеткам.

Пры ім стаў ксёндз-манах, Суддзя пры бернардыне.

Манах прамармытаў малітву па-латыні,

Мужчыны выпілі гарэлкі, ўсе паселі

І моўчкі жвава халаднік літоўскі елі.

Тадэвуш, хоць юнак, але па праве госця

Высока сеў ля дам пры боку ягамосця,

Але між ім і дзядзькам месца пуставала,

Як быццам госця нейкага яшчэ чакала.

На дзверы, то на крэсла дзядзька азіраўся,

Нібы прыходу нечыйга ўсё спадзяваўся.

Тадэвуш стаў здзіўляцца з дзядзькавых паводзін

І зрок за ім з дзвярэй на крэсла пераводзіў.

Аж дзіва! Гэтулькі было паненак вокал,

Што нават мела б дзе спыніцца прынца вока -