Читать «Пан Тадэвуш» онлайн - страница 5

Калі ўжо Войскі ўволю распытаў, "навохаў",

Пачаў навіны дому выяўляць патроху.

"Ну добра, мой Тадэвуш (гэтак называлі

Гасця, яму імя касцюшкаўскае далі

На памятку, што ў час ваенны нарадзіўся),

Ну добра, мой Тадэвуш, што да нас з'явіўся,

Калі гасцюе ў нас паненак так багата,

Бо дзядзька ўжо збіраецца цябе засватаць.

А выбраць ёсць з чаго: у нас тут з'езд, спатканне

Запрошаных сюды на суд размежавання:

Старая спрэчка з Графам вырашацца будзе,

А заўтра, кажуць, і пан Граф сюды прыбудзе.

Пан Падкаморы з жонкай, з дочкамі прыехаў.

Вось моладзь пастраляць у лес пайшла на ўцеху,

А дамы і старыя ля жняцоў, няйначай,

Пад лесам, мо чакаюць юнакоў з удачай.

Калі ахвота, пройдземся, сустрэнем скора

І дзядзьку, і шаноўных дам, і падкаморых".

Ідуць Тадэвуш з Войскім сцежкаю па полі

Пад лес, а гутаркі ніяк ім не даволі.

А сонца круг свой да краёў нябёс каціла,

Яно слабей ужо, але шырэй свяціла,

Пачырванеўшы, як здаровае аблічча

Гаспадара, якога пасля працы кліча

Спачынак і спакой. І вось круг прамяністы

Спускаецца на бор, а шэры змрок імглісты,

Запоўніўшы вяршыні і галлё да краю,

Лес звязвае ў адно, нібы яго злівае.

І бор чарнеў накшталт вялізарнага гмаху,

Над ім гарэла сонца, як пажар на даху,

Пасля апала ўглыб, паміж камлёў іскрыцца,

Як свечка вечарам са шчылін аканіцы,

І пагасае. Ўміг сярпоў звон стаў спыняцца,

І граблі ў лузе больш ужо не мітусяцца,

Бо пан Суддзя здаўна даў гэткае ўказанне,

Каб працу разам з сонцам кідалі сяляне.

"Пан свету знае, колькі працаваць нам трэба.

Калі яго работнік, сонца, сыдзе з неба,

Пара і селяніну падавацца з поля",-

Так пан Суддзя казаў заўжды, а пана воля

Выконвалася аканомам пільна, свята.

Бывала, сцірта ў полі толькі што пачата,

Калёсы ж ледзь не ўлегцы едуць праз палетак;

І цешацца валы, што везці лёгка гэтак.

А госці ўжо вярталіся вясёлай грамадою:

Наперад - дзеці пад наглядам чарадою,

За імі пан Суддзя з Падкамарынай крочыў,

А побач - Падкаморы ў акружэнні дочак.

Паненкі - за старэйшымі, а моладзь збоку

Ці ззаду за паненкамі, хоць на паўкроку

(Такі ўжо звычай). І хоць там не заклікалі

Нікога да парадку, пар не расстаўлялі,

Ды кожны сам міжвольна пільнаваўся ладу,

Які ў Суддзёвым доме меў здаўна уладу -

Усе звяртаць увагу тут былі павінны

На ўзрост, пасаду, род, заслугі для Айчыны.

"Народы славяцца,- казаў Суддзя,- парадкам

І гінуць з даўняе традыцыі упадкам".

І ўсе звыкаліся з такім жыцця укладам,

Хоць ён не вымушаўся просьбай ці загадам.

Дык той, каму ў Суддзі гасціць пашанцавала,

Прыстойнасць шанаваў, што ў доме панавала.

Не доўга пан Суддзя з пляменнікам вітаўся:

Руку падаў пацалаваць, крыху прыўзняўся

I, ў лоб пацапаваўшы, мовіў штосьці -

Даўжэйшай гутарцы перашкаджалі госці.

Аднак сляза, якую хутка скінуў з вока,

Казала, як любіў Тадэвуша глыбока.

Услед за панам з паш, палёў, лугоў і з бору

Усё вярталася і ў стайню, і ў абору.

Вось прэцца ў вулку гурт авечак шматгаловы

З бляяннем, а за ім тырольскія каровы

У пыле крочаць пры званочкаў перазвоне,

А з луга табуном з іржаннем скачуць коні.

Усе бягуць да студні, што свірснёй ківае

Са скрыпам і ваду ў карыты налівае.

Суддзя, хоць змораны, ды цвёрдаю ступою,