Читать «У чым яго крыўда?» онлайн - страница 7

- Не пайду.

- Чаму? Сходзім.

- Сяння ўжо позна...

- Ну во: не пайду і не пайду. Сядзіш цалюткі дзень у хаце.

Сказаўшы так, матка ўжо безуважна маўчыць. І бацька даўно маўчыць, бо спіць.

Лявон моўчкі лістае кнігу - і гастрэй пакутуе, калі таксама безуважна шумяць лісты паперы.

- А можа, і праўда - схадзіць? - раптам аклікае ён матку.

- Як сабе хочаш, сынок, - ухільна кажа яна, змораная дрымотаю.

- Не, сяння ўжо позна, - ізноў раздумаўся ён сам.

...Цемнавата, сцюдзенавата і ціха ў хаце.

- Зараз, мусіць, будуць расходзіцца з вечарушак, - кажа сонная матка, яшчэ раз перамяняючы руку, а не кладучыся, каб не разаспацца.

IV

Ад зямлі адарваўся і неба не дастаў...

Народная прыказка

У Цёмналессі дзве лазні: адна старая - усіхная, а другую, новую, паставіў сабе гаспадар, які робіць сані, каткі, гне дугі, і свая лазня патрэбна яму скрозь усю зіму сушыць дрэва. Мыюцца цёмналесцы зазвычай у сваёй старой супольнай лазні.

Хто не толькі ніколі не мыўся ў старой цёмналескай лазні, але нават ні разу нічога такога і не бачыў, хто наогул думае, што ў Цёмналессі - гэта яму і як у Вільні або ў Менску: калі заманулася, тады і пайшоў у лазню, - дык той, пэўна ж, не зразумее, чаму Лявон цэлы дзень не мог надумацца - пайсці яму ў лазню ці не пайсці?

Было гэта ўжо ў самым канцы калядных святак, калі дзядзька яго, Якуб, дамяў сваю пяньку і выпаліў лазню так, што ўсе, хто толькі быў там на дамінках ці так хадзіў у лазню, мімаходам даведацца, ці ўжо гатова, усе казалі:

- Ну, братцы, сяння-ткі лазня з духам!

Увечары бацька, падаваўшы нанач скату і напаіўшы коні, прыйшоў у хату, дастаў з-пад лаўкі свае карэлыя апорачкі ад старых ботаў і сеў на калодачцы, каля полу, разуваць лапці.

- Ну, я ўправіўся, - сказаў ён. - А дзе ж гэта Лаўрынька? - трэба ж на вышкі па венікі ўзлезці... А Лявон чаго гэта сядзіць? Ай ты не пойдзеш сяння ў лазню? - спытаўся ён у сына. - Ідзі, лазня з духам, дзядзька дроў не пашкадаваў.

Лявон устаў з лаўкі, паклаў на паліцу кніжку, нечага задумаўся, трохі памаўчаўшы, адказаў:

- Я і сам не ведаю: ісці мне ў гэтую лазню ці то ўжо не пачынаць. Паеду ж, дык памыюся ў горадзе. Але не вадзіла б і сяння схадзіць: цела пачынае свярбець.

- Што ты гэта, Лявонічка, - умяшалася матка, - чаму ж табе не схадзіць у сваю лазню, пакуліцька там той горад? Праўда што, гразнява троху яна, вады цёплае няма, але ж у канаўцы на канаве ё сцюдзёная вада і не дужа мутная, ды ўсё ж ткі папарышся, костачкі пагрэеш свае, і на душы табе палягчэець... Ідзі, сынок, ідзі!

Стары цёмналесец, ласун парыцца, прачнуўся на момант у свярбячым Лявонавым целе і пасобіў хлопцу вынесці пастанову на карысць цёмналескае лазні.

Бацька тым часам напрануў старэнькую дублёнку, уздзеў на голыя ногі апорачкі - і мусіў пастаяць, пакуль Лявон вымаў з кішэні ключык, ножык, партманецік і ўсякую дробязь, каб не згубіць у лазні.

- Барзджэй! - крыкнуў яму Лаўрынька, паспеўшы злазіць па венік і стаўшы з гэтым венікам у руках, як салдат на варце, і босы, нягледзячы на жаночыя матчыны ўпросы, каб не бег у лазню па снезе галаногі.