Читать «Меч Рагвалода» онлайн - страница 23

VII

Усяслаў у цяжкім роздуме. Думы яго выклікаюць прывіды прашчураў: то Рагнеды, то Рагвалода, то Iзяслава, то Брачыслава. Вяшчун са сваім нязменным посахам, у белым адзенні, перахопленым шырокім чырвоным поясам, стаіць воддаль і ўважліва сочыць за Усяславам.

Усяслаў (сам сабе). Вось я і на волі…

Рагвалод (з папрокам). Вольны не толькі ад чужога княства Кіеўскага, але і ад свайго Полацкага…

Iзяслаў. А мог сядзець на залатым Кіеўскім стале, маючы пад рукою і княства Полацкае, і княства Наўгародскае…

Рагнеда. Перамога над Рурыкавічамі звалілася з неба. А князь-баязлівец не нагнуўся, каб яе падняць…

Брачыслаў. Я не спяшаўся б абвінавачваць князя… Сам пасядзеў некалі на тым клятым стале.

Усяслаў. Залаты стол — не гнілы поруб. Вы жылі ў свой час, я жыву ў свой. I розум у мяне свой, хоць і да вашага я стаўлюся з павагаю. I вы не спяшайцеся ставіць крыж на мне і спадчыне вашай — княстве Полацкім.

Я ўсё прайшоў — ад перамогі да паразы, ад узлёту да падзення, ад велічы да прыніжэння, ад міру да вайны і ад вайны да міру. Пры ўсім тым я быў верны сваёй Бацькаўшчыне — зямлі Крыўскай. За яе веліч і свабоду я і змагаюся ўсё жыццё.

Усе прывіды знікаюць.

Вяшчун. Мо і на гэты раз неба абароніць цябе, князь Усяслаў. Але ж зноў з нечага трэба пачынаць…

Усяслаў. Я пачынаю не з пустога. Меч Рагвалода пры мне, сыны жывыя, святая Сафія на сваім месцы, капішчы старых багоў нікуды не пераехалі, і агні памяці спрадвечнай, дзякаваць небу, яшчэ не пагаслі. (Пасля паўзы.) Водзь — племя маці маёй, — як і заўсёды, варагуе з Ноўгарадам. Узначалю іх дружыну супраць паўночнай сталіцы Яраславічаў, а палачаны тым часам турнуць чужога князя Святаполка або ад душы накормяць атрутаю, як накармілі брата яго Мсціслава. Вазьму Ноўгарад — лічы, і Полацк свабодны. Не вазьму — дык прымушу адных ад Кіева бараніцца. Наўгародцы ненавідзяць завазнога князя Глеба — адроддзе Святаслава, як палачаны ненавідзяць князя Святаполка — адроддзе Ізяслава. Улічым і тое, што Ізяслаў, Усевалад і Святаслаў за залаты стол перагрызліся ўжо, як сабакі шалёныя. У бойцы іх паміж сабою я разам з Ноўгарадам стану на бок мацнейшага. Пры падтрымцы караля ляхаў сёння мацнейшы Ізяслаў…

Вяшчун. Князь, табе не трэба вяшчун-прадказальнік — сам далёка бачыш.

Усяслаў. Далёка-недалёка, а тое, што народ называе князя Усяслава вешчай душой, няхай на яго ж карысць і будзе. Дарэчы, у князя кіеўскага Ізяслава ўнучка нарадзілася ад сына Яраполка. Яе мы і заручым з маім Глебам. Мяркую я, што Святаслаў Яраславіч не палезе на Полацк, бо барацьба яго са мною толькі б аблегчыла вяртанне Ізяслава з выгнання.

Вяшчун. Не ў Кіеве, а ў Чарнігаве ды Смаленску бачу я смяртэльную небяспеку Полацку. На многія гады лютым ворагам табе стане сын Усевалада князь Манамах. Здаецца мне, менавіта ён з’яднае супраць княства нашага не толькі княствы паўднёвыя, але і прывядзе з сабою цьмы палавецкія. Не бачу, ці ўстаім мы…