Читать «Круты бераг ракi» онлайн - страница 3
Васіль Быкаў
— Ось галава! — здзiвiўся Каламiец i нават прыўстаў ад сваiх донак. Сказалi раскласцi! Калi гэта было? — Ды на пятроўку. Акурат на пятроўку, ага…
— На пятроўку! А колькi таму гадоў мiнулася, ты кумекаеш?
— Гадоў?
Стары, падобна было, з нейкай натугай здзiвiўся i, здаецца, упершыню за вечар адарваў свой пакутлiвы позiрк ад ледзьве прыкметнай у прыцемках лясной лiнii берага.
— Ага, гадоў? Гэта ж дваццаць пяць год мiнула, галава яловая.
Грымаса глыбокага болю зморшчыла старэчы твар чалавека, вусны яго зусiм па-дзiцячы крыўдлiва скрывiлiся, вочы хуценька зацепалi, i погляд разам патух. Вiдаць, толькi цяпер да азмрочанай яго свядомасцi пачаў марудна даходзiць увесь страшны сэнс яго шматгадовай памылкi.
— Дык гэта… Дык гэта як жа?..
Напяўшыся ўвесь у якiмсь намаганнi, ён, мабыць, хацеў i не мог выказаць нейкую важную сваю думку, i ад гэтага непасiльнага напружання позiрк яго стаў нерухомы, страцiў усякi сэнс i зышоў з таго берага.
— Я табе кажу: кiнь гэтыя забаўкi, — корпаючыся ля вудаў, пераконваў унiзе Каламiец. — Рабят не дажджэшся. Амба абодвум. Ужо дзе-небудзь i костачкi згнiлi. Ось так!
Стары маўчаў, як глухi. Заняты сваей справай, змоўк i Каламiец. Змрок блiзкае ночы хутка паглынаў бераг, хмызняк; з прырэчных равоў папаўзлi шэрыя космы туману, лёгкiя дымчастыя струменi яго пацягнулiся над цiхiм плёсам. Хутка цямнеючы, рака губляла свой дзённы бляск, змрочны той бераг шырока перакулiўся ў яе глыбiню i залiў рачную паверхню гладкай блiшчастай цемрай. Землечарпалка перастала грукатаць, зрабiлася зусiм глуха i цiха, i ў гэтай цiшынi тоненька i нясмела, як з невядомае далёкай далечы, дзынкнуў маленькi званочак донкi. Захлябаўшы па камянях падэшвамi гумовых ботаў, Каламiец кiнуўся да крайняй на беразе вуды i таропка заматляў рукамi — пачаў даставаць з вады лёску. Ён не бачыў, як Пятровiч на абрыве трудна падняўся, хiснуўся i згорблена, моўчкi падаўся кудысь — прэч з гэтага берага.
Напэўна, у цемры стары недзе размiнуўся з Юркам, каторы неўзабаве паявiўся на абрыве, кiнуў пад ногi траскотнае бярэма галля — вялiкае бярэма побач з маленькай вязанкай Пятровiча.
— А дзе дзед?
— Глядзi, якога ўзяў! — пачуўшы сябра, бадзёра загаварыў пад абрывам Каламiец. — Колбiк што трэба! Паўкiла пацягне.
— А дзе Пятровiч? — адчуўшы нядобрае, паўтарыў сваё пытанне Юра.
— Пятровiч? А хто яго… Пайшоў, мабыць. Я сказаў яму…
— Як? — аслупянеў на абрыве Юра. — Што ты сказаў?
— Усё сказаў. А то водзяць за нос. Падтакваюць…
— Што ты нарабiў? Ты ж прыкончыў яго!
— Ды ўжо ж — прыкончыў. Жывы будзе!
— От жа калун! От жа тумак! Я ж табе казаў! Яго ж тут бераглi ўсе! Ашчаджалi. А ты?..
— Што там ашчаджаць! Хай праўду ведае.
— Такая праўда яго даканае. Яго ж сыноў абодвух забiлi ў блакаду. А перад тым ён iх сам вунь туды на лодцы адвёз. I чакае.
— Чаго ўжо чакаць?
— А што ж, лепш не чакаць? Як жа тады жыць? Эх ты!
— Ну ладна, ладна…