Читать «Казкі Янтарнай краіны» онлайн - страница 5

Ужо не было агню — толькі дым, ужо не было ланцугоў — толькі пашматаныя кавалкі іх, а ён у ярасці змагаўся з тым, чаго не існавала. I Лат, перш чым знікнуць у натоўпе, узяў пеўніка і высока падкінуў яго:

— Ляці!

I той паляцеў на сваё месца, цяжка, з натугай, штохвіліны зрываючыся, бо пеўні — а тым больш срэбныя — лётаюць дрэнна.

Варта не паспела схапіць яго, ён зноў апусціўся на сваё месца. А там яго ўжо ніхто не мог дастаць, бо шпіль Пятра быў такі высокі, што з яго было відаць усю Янтарную краіну…

Часам на яе абшарах пеўнік бачыў Лата: суровага, заўсёды гатовага да бітвы. Пеўнік не здзіўляўся, што гаспадар цяпер пасталеў. Ён і сам ужо быў не бліскучы, а закураны, і дзюбка ў яго была чырвоная, бо ён скрывавіў яе аб ланцугі. Лат і ён былі цяпер — пара. I таму, калі пеўнік бачыў, што да Лата крадзецца нечаканая бяда, ён голасна крычаў на ўсю краіну:

— Лат, кокерыке, Лат! Вораг з захаду!.. Кокерыке! Лат, вораг з поўначы!.. Кокерыке! Кокерыке!!!

I ворагі нічога не маглі зрабіць з ім.

Выгнаныя з латышскай зямлі, яны дзвесце год спадзяваліся адпомсціць, і ўрэшце гэта ім удалося, у сорак першым, калі яны падступалі да Рыгі. Трывожна крычаў пеўнік на шпілі Пятра — і вось праз многа год адзін з нашчадкаў епіскапа стрэліў па ім з гарматы. Снарад пацэліў у званіцу, і яна, палаючы, усім целам рухнула на зямлю разам з гарластым вестуном раніцы. У рыжскім музеі ёсць здымак: званіца падае ў агні, а ў неба ляціць палымяны пеўнік.

Лат адпомсціў ворагу і прагнаў яго з Янтарнай зямлі, бо Лат вечны, ён не памірае. I прыйдзе, скора прыйдзе ўжо час, калі чалавек з янтарнымі валасамі, вечны Лат, адновіць званіцу і пасадзіць на яе шпіль новага, яшчэ лепшага пеўніка.

I давеку будзе — скрып… скрып… скрыпянец… — сустракаць сонца срэбны пеўнік над Рыгай.

А што ж, вядома, так і будзе. I я, падарыўшы сабе і вам гэтую казку, толькі цяпер падумаў, што лёс кожнага сапраўднага паэта — гэта лёс нашага пеўніка. Калі ён сапраўдны — ён першы сустракае раніцу і першы крычыць, калі вораг з'яўляецца на мяжы ці нават у сэрцы суайчынніка.

I ніхто не ведае, што яго сэрца баліць за ўсіх.

А калі ўсё добра — ён весела круціцца на сваім прутку і бязмэтна ззяе, каб радаваць легкаважнае сэрца юнака, які вяртаецца са спаткання разам з сонцам. I яму ад гэтага добра.

Некалькі год таму я і Геронім паехалі ў этнаграфічны музей. Латышы — малайцы: яны звезлі з усяе Латвіі найбольш тыповыя сялянскія пабудовы і паставілі іх за горадам, у лесе, на беразе сіняга возера. Стаяць у лесе хаты, свірны, адрыны, вясковыя цэрквы, млыны, вянглярні, корчмы, і чалавек можа за дзесяць хвілін дайсці ад земгальскай сялібы да курземскай і паглядзець, як жылі продкі, а за некалькі гадзін даведацца пра ўвесь побыт старой Латвіі.

Даўно пара і нам, беларусам, зрабіць у сябе такое.

Мы з Геронімам, як і ў жыцці, не пайшлі ў царкву, затое старанна агледзелі карчму і пашкадавалі, што гэта толькі музей. Але справа не ў нашых схільнасцях, а ў другім. Была позняя восень, і музей зачынялі да вясны. Але нам паказаў усё вартаўнік, мудры стары латыш, чыста паголены, маршчыністы і, як многія жыхары поўначы, падобны на старую бабулю. Такія былі стырнавымі ў вікінгаў.