Читать «Дзярлiвая птушка (Гараватка - 1) (на белорусском языке)» онлайн - страница 24

V

Лявон Шпунт быў Сабакевiчавым аднагодкам. Разам зь iм пачатковую школу наведваў, разам садовiну латашылi, гароднiну палолi-падлiчалi, адно разам настаўнiчынага гадзiньнiка ня сьцiбнулi. Раней за Косьцiка скончыў Шпунт пачатковую школу й, пакуль той вылез iзь першай, гэты ўжо ў гацкай сямiгодцы дзьве клясы надрабiў. Бацька наадрэз адмовiўся Лявона ў гiмназiю паслаць. Зямлi меў уволю, дык навошта сына вучыць? Трымаўся яшчэ дзедаўскiх гэтак званых мудрасьцяў, што ў школе адно на панкоў-дармаедаў вучаць. Манiўся Лявона да плуга наламаць, адылi той наконт гэтага зусiм iнакш думаў: яго й блiзка на вяроўцы да плуга не зацягнеш.

Ня толькi здальнейшым, але скрытнейшым i памяркоўнейшым быў Шпунт за Сабакевiча: нiчога не рабiў на хапу-лапу, а стараўся з развагай. Нейкi час ля дому бiбiкi зьбiваў. Прыгожа абшалёваная й дагледжаная хата ды гасадарскiя будынкi Шпунтовага бацькi стаялi на вялiкiм хутары на схiле ля Гараваткi. Адгэтуль уся вёска, быццам на далонi, вiдаць была. Сядзiць, бывала, Лявон дома, бяз працы ацялюгваецца, лiсу ў клетцы кормiць, на гармонiку на ганку пiлiкае, цi iншай нябылiцай час марна травiць. Што бацька нi загадае аднекваецца. Клянi ты яго цi не, хоць асiнавы кол яму на галаве чашы, нiчога не памагае.

- Сышоў-бы ты з маiх вачэй, гультая кусок! Дзе ты такi зломак на маю галаву ўзяўся! - бурчыць стары Шпунт, бачачы сына за бязьдзелiцай. Адно Шпунцiха сяк-так сынавы iнтарэсы талеравала. У яе-ж ён - адзiная пацеха.

I сам Лявон надумаўся з вачэй сыйсьцi бацьку, калi не назаўсёды, дык хоць часамi. Меў ён добры новы ровар. У гэны час ровары ў "панстве" польскiм надта-ж дарагiя былi. Як-нi-як, з-за межаў часткi прывозiлi, а ўдома складалi. I вось паехаў аднойчы Шпунт на тым ровары ў воласьць, каб працу напытаць.

Першы раз не пашэньцiла, дый столькi тэй бяды. Яму-ж не сьпяшалася. Усё абнюхваў распытваўся, думаў. Аднойчы неяк мяйсцовы солтыс "дзiравы шляхцюк" Паўлоўскi нехаця нацякнуў, што "драгомiшча" да направы валасных дарогаў трэба было-б. Солтыс, вядома, ня выдумаў гэта, а ледзь ня з самага верха чуў. Лявон аберуч за такую нагоду ўхапiўся. Навошта ўжо тады была ягоная шасьцiклясная асьвета, каб, прыкладна, якой канавы ля дарогi адмерыць ня здоляў, цi "шарварку" дагледзець, каб выкапалi, ня мог? Адбылася такая транзакцыя мiж "панам солтысам" i Шпунтам: Лявон задубiў шляхцюку пляшку "чыстай звыклай", зь якой тут-жа й пацягнулi за посьпехi будучага "драгомiшча", а солтыс пагаварыў iз валаснымi дарожнымi ўладамi, i ў вёсцы Лiтоўцы новы "ужэнднiк" пан Лявон Шпунт нарадзiўся.

Прайшоў месяц i гляньце, людцы мае: "драгомiшч" Шпунт так руку на новай працы набiў, што здавалася "драгомiшчаўскiя" мудрагельствы ён яшчэ з матчынай калысцы iз соскай усвойтваў. Асаблiва-ж выгляд: выглянцаваныя iз кароткiмi хромавымi халяўкамi боцiкi, за халявiнай мерка, зялёныя галiфэ порткi, чорны або шэры пiнжак, расхрыстаная ў палоскi кашуля ("драгомiшч" у гальштуку не выглядаў-бы падзелавому), кепка-шапка набакiр. Бальшыня такiх, як Шпунт, начальнiкаў гiмназiскiя шапкi з абгрызенымi цэшкамi насiла. Лявон-жа й блiзка гiмназii ня быў, дык вось i мусiў у шэрай кепцы начальнiчаць.