Читать «Беларусы, вас чакае Зямля (Гараватка - 3) (на белорусском языке)» онлайн - страница 108

- Кастусь Калiноўскi, - прадаўжаў Сабалеўскi, - зьвярнуўся да народу сваей роднай беларускай мовай, выдаваў газэту "Мужыцкая Праўда", у якой паясьняў сялянам хто iхныя прыяцелi й ворагi ды што трэба рабiць, каб нянавiсны прыгон ськiнуць i вольнасьць здабыць. Разам iз Палякамi ён падняў паўстаньне супраць Маскалёў. А ў сваiм ведамым звароце да народу, напiсаным у турме, ён так i казаў: "Як дзень ня ходзiць побач з ночай, як сьвятло ня мiрыцца зь цемрай, так ня йдзе праўдзiвая навука побач зь няволяй маскоўскай. Бо дзе маскаль пануе там няма нiякай навукi, толькi глум i зьдзiрства".

- I вы нядаўна пераканалiся, што маскаль зусiм не зьмянiўся. Дзетак вашых бальшавiкi кармiлi сваей атрутай, а ад вас забiралi зямлю й гналi ў калгасы, глумiлi ды абдзiралi вас. Таму й казаў далей наш вялiкi й слаўны Кастусь Калiноўскi: "ваюй, народзе, за свае правы, за волю, за веру..."

- Так, ваюй, змагайся, бо як сам не пастаiш, то ад маскаля нiчога добрага спадзявацца ня трэба. Кастусь Калiноўскi падняў наш сялянскi народ супраць Расеi, супраць прыгону, зьдзеку й гвалту, чужой школы й чужой веры. Народ пайшоў на змаганьне iз стрэльбамi ў руках, а калi iх ня было, дык iз косамi, сякерамi й вiламi. Ды народ наш быў нядужы, каб перамагчы маскоўскую армiю, што затапiла ўвесь наш паняволены край. Вялiкi й слаўны сын ягоны, Кастусь Калiноўскi, павешаны быў у Вiльнi на шыбенiцы царскай. Кроў паўстанцаў i iхнага слаўнага правадыра не прапала, а на зьмену iм прыйшлi iншыя, што прадаўжалi змаганьне. Прыйшло адраджэньне.

Схарактыразаваўшы бацьку адраджэньня й нашанiўскi пэрыяд, дырэктар дабраўся нарэшце, гаворачы павольна й голасна, да пэрыяду, калi народ абвясьцiў Беларусклую Народную Рэспублiку.

- Актам 25-га Сакавiка, 1918-га году Беларусь была абвешчана незалежнай дзяржавай у тых межах, дзе жыў тады наш народ. Акт гэты ёсьць надзвычайна важны. Прашу яго вельмi ўважна праслухаць. Прачытае яго вучанiца шостай клясы нашай школы Дуня Макатунiшка.

Дуня ўскочыла з лавы, шпарка рушыла да сходаў. Ужо на сцэне запаволiла крок, спынiлася. У белай блюзцы, з вышываным у кветкi каўнерыкам, у зялёнай спаднiчцы, ускоснай хваляй старанна прычэсаных валасоў, яна прадстаўляла абраз сьцiпласьцi, наводля нейкага польнага рамонка.

- Год таму назад народы Беларусi, разам з народамi Расеi ськiнулi ярмо расейскага царызму, якi найцяжэй прыцiснуў быў Беларусь..., - пачала дзяўчына.

Дзесьцi ў Менску Беларускiм, пасьля ўсяночнае тузанiны й спрэчак, калi нарэшце сакратар прэзыдыюму, пэўне-ж манатонным голасам, якiм звычайна характэрныя скаратары, чытаў тойсамы дзяржаўны акт, уражаньне было куды накшае. А гэтта пастанова веча народнага, за якую шмат людзей ахвяравала раней i пэўне-ж ахвяруе яшчэ сваё жыцьцё, гэтта таясамая пастанова гучэла вытрыманым, урачыстым, хоць i мяккiм дзявочым голасам. I цяпер Бахмач яшчэ адно зразумеў, чаму Дуня перасьцерагала яго, каб слабасьцi не паказваў. Звонку гарэзьлiвая i, здавалася, лёгкадумная дзяўчына запраўды паказалася яму стойкай, трывалай, адважнай. Але цi поўнасьцю ўсьведамiў тады гэта Янук? Мусiць не, бо думкамi забягаў наперад да таго, што вось зараз мае адбыцца, дзе ён цэнтрам агульнае ўвагi будзе...