Читать «Барвяны шчыт» онлайн - страница 9

Быў вялікі горад. І вось аднойчы падступіла пад яго забрала арда чужых людзей, якія жылі разбоем, як вялікія рыжыя мурашкі, і якіх ніхто не чакаў. Імчалі намётам, і была іх такая процьма, што нават людзі на вежах з жахам і гідлівасцю пачулі чужы пах. Пахла потам нямытых ад нараджэння цел і барановым лоем.

— Кху! Кху! Кху! — ляцеў з-пад частаколаў крык крумкача.

Яны знішчылі горад. Да апошняга бервяна. Апошнія абаронцы з малай дружыны Еўпація Калаўрата прыйшлі на папялішча і скамянелі ад гора. Колькі разоў потым даводзілася мужчынам славянскай зямлі стаяць на котлішчы і не ведаць, чый попел нясе унь той смерч?! Можа, попел збожжа, спаленага ў засеках, а можа, і попел сына?!

І Калаўрат гнаўся за Батыгай і сек ягоных нукераў так, што разжарваліся мячы… Разань манголы ўзялі толькі таму, што, перамогшы Кітай, узялі адтуль "парокі", сценабітныя машыны.

"Парокі" яны ўжылі і супраць маленькай раці жывых. І забілі.

І Батыга глядзеў на людзей, расціснутых пудовымі камяніскамі, з жахам і зайздрасцю:

"Былі б у мяне такія — трымаў бы іх супраць свайго сэрца".

Івар адчуваў, што ён быў бы бедны і слабы, — сляпое кацяня, забытае ў траве! — каб не жыў у ягоных жылах, разам з запалам сённяшняга змагання, дзень пагібелі Разані і, яшчэ больш, дзень Крутагор'я, у які яго, Івара, браты-беларусы ўратавалі ад татар славянскую і неславянскую поўнач.

І Цяпінскі, і Вячка, і Міхал Крычаўскі — усе яны былі ў ім. А ён быў — усе тыя людзі, што будуць. Усе.

Але што было да гэтага жанчыне, якая з неахвотай, толькі таму, што рабіць не было чаго, пайшла за ім на гэтую "экскурсію".

…Быў агонь… Быў потым жар… Цяпер нічога… Кратэр месяца.

Блакітныя радкі паабапал сцежкі — ён прыгнуўся, каб паглядзець, — аказаліся бульбай.

— Падсобныя гаспадаркі служачых, — сказаў Толік. — Нічыя зямля. Год як узаралі.

У бульбе сям-там нешта бялела, цьмяна і невыразна. Івар зрабіў некалькі крокаў па барознах і схіліўся.

— Што там? — спытала Ніка.

— Цэўка, — дзіўным (такога яна яшчэ не чула ў яго) голасам адказаў Івар. — Чалавечая.

Гэта была, сапраўды, галёначная косць. Івар асцярожна выйшаў да сцежкі… Ішлі доўгі час моўчкі.

— Чорт ведае што, — голас Івара сарваўся. — Што яны сабе думалі… служачыя?

Невымоўная пагарда прагучала ў яго тоне:

— Нельга такога… Не-льга… Першыя ж загінулі з усіх… Не ўваскрэслі… Горад лёг і не ўстаў… Бульба… Зямлі ім, падлам, мала, каб яны яе елі, зямлю тую, каб яны…

— Праўда, — сказаў Толік. — Непрыгожа. На могілках гарод развялі.

— Подла. Гэта ж суцэльныя могілкі. Тут невядома, дзе зямля, а дзе прах. Дык паважайце ж вы такую зямлю, гады. Не варушыце. Хай спяць…

Ён ніяк не мог супакоіцца і, нібы плуг жывых людзей, а не косці, вывальваў з зямлі, абурана кідаў словы.

— А каб яны бачылі, што гэты іхні мёртвы кратэр… не ўсё яшчэ на зямлі — помнік ім, няхай нават звычайны, з бетону… Тут — можна, бо яны ж бетону не бачылі.

— Дзяцей трэба сюды вадзіць, — змрочна і нібы засаромлена сказаў Толік.