Читать «Антэк (на белорусском языке)» онлайн - страница 13
Болеслав Прус
Антэк ажно збялеў ад думкi, што прыйдзецца пакiнуць вёску, не пабачыўшы хоць раз войцiху. Разумеў, аднак, што iнакш нельга, i толькi папрасiў даць яму некалькi дзён.
За гэты час ён з падвойнай стараннасцю выразаў свой крыжык i выразаў яго вельмi хораша, з павiтухай унiзе, з прыладамi катавання i божай рукой пры левай перакладзiне. Аднак, скончыўшы работу, анiяк не адважваўся пайсцi ў войтаву хату i перадаць свой дар гаспадынi.
Мацi тым часам палапiла яго вопратку, пазычыла ў Мордуха рубель на дарогу, дастала хлеба i сыра ў кайстру, наплакалася. А Антэк усё ацягваўся, з дня на дзень адкладаў свой выхад.
Гэта апрыкрала Анджэю, i той аднойчы ў суботу выклiкаў Антэка з хаты i сурова сказаў яму:
- Ну, калi ж ты, хлопча, апомнiшся? Хочаш, каб праз цябе мацi з голаду ды з працы памерла? Яна ж сваiмi старымi рукамi не пракормiць сябе i такую дубiну, як ты, што цэлымi днямi лынды б'е!..
Антэк схiлiўся да ног старому:
- Пайшоў бы я ўжо, дзядзька Анджэй, але ж мне вельмi шкада сваiх пакiдаць!
Не сказаў, аднак, каго яму шкада найбольш.
- На табе! - крыкнуў Анджэй. - Ты што, малое пры грудзях, што без мацi не абыдзешся? Хлопец ты добры, нiчога не скажаш, але сядзiць у табе нейкi гультай, цi што, якi да сiвых валасоў не злазiў бы з матчынага карку. I таму я скажу табе: заўтра святая нядзеля, усе мы будзем свабодныя i правядзём цябе. Дык вось, пасля iмшы папалуднуеш i пойдзеш. Даўжэй тут няма чаго склаўшы рукi сядзець. Ты сам найлепш ведаеш, што я гавару табе праўду.
Збянтэжаны Антэк вярнуўся ў хату i сказаў, што ён ужо заўтра пойдзе ў свет шукаць работы i навукi. Бедная жанчына, глытаючы слёзы, пачала збiраць яго ў дарогу. Дала яму старую кайстру, адзiную ў хаце, i зрэбную торбу. У кайстру паклала трохi яды, а ў торбу напiльнiкi, малаток, долатцы i iншыя прылады, якiмi Антэк столькi год ужо вырабляў свае цацкi.
Настала ноч. Антэк лёг на цвёрдай лаве i не мог заснуць. Прыўзняўшы галаву, глядзеў ён, як на камiнку дагарае жар, слухаў далёкi сабачы брэх i цвырканне конiка ў хаце, бо конiк стараўся таксама, як тыя, што над самотнай магiлай яго сястры Разалii.
Пасля пачуўся яшчэ нейкi шолах у кутку. Гэта бяссонная мацi плакала цiшком...
Антэк накрыўся сярмягаю з галавой.
Сонца стаяла высока, калi ён прачнуўся. Мацi ўжо корпалася, дрыготкiмi рукамi прыстаўляла да агню гаршкi.
Пасля яны селi за стол, паснедалi трохi i пайшлi ў касцёл.
У Антэка на грудзях пад сярмягай быў яго крыжык. Раз-поразу ён прыцiскаў яго, неспакойна азiраючыся, цi не вiдно дзе войцiхi, i думаў з трывогай, як аддасць ёй свой падарунак.
Войцiхi ў касцёле не было. Хлопец, укленчыўшы на сярэдзiне, машынальна малiўся, не разумеючы таго, што гаварыў. Iгра аргана, спеў людзей, трэлi званочкаў i свая пакута злiлiся ў яго душы ў адну вялiкую завiруху. Яму здавалася, што ўвесь свет скаланецца ад таго, што вось ён хутка пакiне i гэтую вёску, i касцёл, i ўсiх, каго палюбiў.
Але на свеце было спакойна, толькi ў душы яго кiпеў балючы жаль.
Раптам арган замоўк, а людзi схiлiлi галовы. Антэк ачомаўся, зiрнуў навокал. Як тады, i цяпер было ўзняцце святых дароў, i, як тады, на лаўцы перад вялiкiм алтаром сядзела войцiха.