Читать «Абай жолы. 4 кітап» онлайн - страница 287

Әдетте бұл тұста, үй ішінде көріскендерді жағалатып, қолтықтап жүретін күтуші әйелдер, өздері жылап жүрген келіншектер болады. Мағаштың қазасында жылап келуші ағайын өзгеше мол болды. Қазір қыстаудан шығып, жақын жерге ірге аударып көшіп-қонған Мағаш аулында жаңадан тігілген киіз үйлер өте көп.

Бір Абайдың өз ауылдары емес, Ақшоқы, Қорықтағы барлық жақын, көрші ауылдардың бәрінен де қонақ.үй, ас үйлер әкеліп тігілген. Әр жақтан келіп, қона жатып, түстеніп аттанып жатқан сансыз көп еркек-әйел, бата оқушыларды әрбір ағайын өздері әкеліп тіккен үйлерге жиырма, отыз кісіден бөліп күтуіне алады.

Сол ретте Қаражан тіктірген, Мәніке, Нұрғаным немесе Ақылбай, Шұбар, тағы басқа талай "жан күйер" дейтін аталас жақындар тіккен үйлер Мағаштың жетісіне шейін қонақтарды үлесіп алып, бөлісіп қонақ етісумен болған. Мағаштың қазасын Ырғызбай, Олжай дейтін аталас, жуан рулар адамдарының қарсы алуы осылай. Әрбір қазаның тұсында болатын қалыптар болып жатыр.

Бірақ осымен қатар Мағаш қазасының үстінде саналы жандарды еріксіз басқаша ойға салатын тағы бір жай анық, айқын көрінді.

Ол осы Мағаштың өліміне қалың ел, жоқ-жітік, көпшіліктің көрсеткен көңіл бейілі еді. Аты бар атымен, асы молы үйімен, асымен келіп жатыр. Ал бұлардан бес есе артық боп жыртық шекпен, тозған тон, қон етік киген өңшең жүдеу, әжімді, ашаң жүзді қалың ел де қаптап келді. Бұның талайы Абайға сан жерде кезіккен, әp елден шыққан дос ниетті көп кедей. Ой мен қырда еңбек сауған жатақ, кәсіпшілер. Биылғы жұттың кесірінен соңғы талшығынан, тірегінен айрылып шұбыра бастаған кәрі-құртаң еркек-әйел, малшы-жалшы да көп. Осы жандар Мағашқа тігілген қаралы үйлерге жаяу жылап, шұбырып келеді. Өзгеге бұрылмай, тек жалғыз Абайдың өзін ғана құшақтап, егіле жыласады.

Қаза болса да, қара көңілі өз мерзімін өзгертпейтін Әзімбай мен Шұбарлар бұл кедейлердің көп шұбырып келгенін ұнатпайды, жазғырып сөйлейді.

"Бұлар да бата оқыған боп, ас пен садақа дәметіп сағалап жүр-ау! Қандай жаны өртеніп барады дейсің!" – деп, суық қарасып, кекесін айтады.

Абай болса, шын жылағанда, ауыр қиналып жылағанда тек сол жаяу келген жоқтаушылар мен солардың көздеріндегі ащы жасын көріп, қатты жылайтын. Анығында сол жаяу-жалпы, жоқ-жітік, қалың ел, атақсыз көптің осы күндерде Абаймен жыласуы өзгеше. Барлық аталас, бауырлас дейтін Құнанбай, Ырғызбайлардан мүлде бөлек, бір шын, бір сыр бар. Соны осы жиында Абай мен Дәрмен ғана анық аңдады.

Қалың ел, қазалы жұрттың шынайы молы, адал тобы бүгін Абаймен шындап жыласады. Оларды үш алуан ауыр, даусыз, дертті жайлар жылатады. Бұл ел ең әуелі, биылғы жылдың діңкеге тиген азасы мен қысым қазасына жылайды. Аштан өлген ата-анасы, ісініп жатқан бала-шағасы, таусылып біткен шамасы – бәрі жиылып халықтың шындық жасын егілтеді.

Соны өзге жерде шығармайтын, басқа жанға шақпайтын халық, бүгінгі бір ғана азаматтың азасының үстінде айғайлап жылап, нала қып біріне-бірі шағады. Әсіресе, бұлардың іші, жаны сенетін жалғыз жақыны Абайға кеп шағады. Сол ретте тағы да Абайды анық балқытатын басқаша сыр мен шын бар.