Читать «Абай жолы. 4 кітап» онлайн - страница 282

Ақшоқының құйқалы адырларының қой жататын қойнауларында әзір малды ықтыратын ақ боран бола қойған жоқ. Бірақ "ақжорға" дейтін жаяу борасын жүрмейтін күні жоқ. Ол суық жел, үнемі қойын-қонышқа, бет-мойынға, желкеге ұсақ қарды ұйтқытып төгіп тұратын әлек боранның өзі. Биылғы жұт қысында, ақжорға ақ боранға айналмаған шақтарында күндіз-түн толассыз соғады. Терісінен соққан суық жел ақжорғамен даланы, сай-саланы ақ иректеп, омбы қарға – опқа толтыра береді.

Тоны тозған, тоңуы жеткен жас денесі әбден арып, қиналып болған жас жігіт Байтұяқтың жаны да соңғы жиырма күн ішінде қападан, реніштен жүдеп-жадап болған. Соңғы шақта арықтап, сүйек-сүйегі айқындап біліне бастаған жасты ақпан айының тағы да үскіріп соққан аязды желі аямастан алып соқты.

Ымырт жабыла, қоймен ілесіп жаяулай келген қойшы үйіне жетіп, есіктен кіре бере, кәрі шешесінің көзінше босағаға қисая, жығыла кетті. Иегі иегіне тимей дір қаққанда, екі көзінен ағыл-тегіл жас та ақты. Бұның сұп-суық бетін уалаған кәрі шешесінің кішкентай құрысқан алақандары қойшының көз жасынан суланды. Байтұяқтың аузы сөз сөйлеуге зорға келеді. Ебі кеткен еріндерімен айтып жатқан сөздері – қарғыс қана.

– Жетті ғой түбіме, жетті ғой! Бүгінгі суық өтіп болды. Өлгеннен басқам жоқ, қайран апатайым! Құдай төбеңнен ұрғырлар, жыртық, жалаңаш күйде өттім ғой! – деп, бүк түсіп жатып алған.

Қазір Алтыбайдың ажалы мал қорасындағы қараңғы лашықтарға естіліп жатқанда, Байтұяқ та әбден әлсіреп, титығы құрып болған.

Алғаш ұшып жығылған кештен бастап, ол әуелі қатты соқпа науқасына айналды. Содан айға жуық қиналып жатып, аяғында жөтел науқасқа ілінді. Бұның өкпе дерті біржақты емес, әрі өкпесінен, әрі тамағынан алған. Ішейін десе, азын-аулақ астың жүруі де қиынға айналып барады. Құрт ауруынан Байтұяқтың жас денесі жеңілгенде соншалық күрт құлап, тез жеңілді. Талдырмаш әлсіз бойы, қазір қатал науқас бүріп алған шағында шамдай жанып, шұғыл сөніп, ұсынып барады. Үнемі үнсіз күйде бас жағында отырып жас төккен кәрі шешесіне ғана, жар дегенде жалғыз жақыны, жесір анасы Тұлымдыға ғана сырын айтады. Онысы жығылған сәттен бері үзілмеген қарғыс-қамырық. Өзін аямағандарға айтып жатқан жас жанының ызасы мен наразылығы.

Апрель айы туды. Бірақ қатал қыс әлі де қазақ даласына қатты салған шеңберін босатқан жоқ. Апрельдің алғашқы күндерінде де қар түсіп, суық күндер айықпай тұр. Даланың қары ақ жұмыртқа қалпында, әлі кетіп болған жоқ.

Ақшоқыдағы малшылар үйінде отын біткелі көп боған. Суық Байтұяқты жота басында, ақпан ішінде, қой соңында ғана қинаған жоқ. Енді жер үйде, ұдайы дым тартқан суық қараңғы бұрышта да тоңдырады. Тығырыққа әкеп тығып, әлі де қалтыратып, жүдетеді. Сол тоңған, қатқан күйінде, өгей өмірде соңғы деміне шейін бірде-бір сәт жылу көрмеді. Және жылылық көксеген жас жүрегімен қыршын жас, жазықсыз Байтұяқ жан берді.

Дәл осы күндерде Мағаштың науқасы да оны мегдеп, жеңіп болған еді. "Қатты әлсіреп, тері тарамысына ғана ілініп қалды. Бойсұнып кетті" деген ажал лебіндей суық хабар оның әр тараптағы жақындарына, туыстарына түгел жеткен. Енді біразда, апрельдің онынан асқан кезде ғана қыс құрсауы жазылып, қар кете бастаған болатын.