Читать «Абай жолы. 4 кітап» онлайн - страница 279

Бүгінгі жылқының басы Бәйге жирен айғыр өзге жылдарда, еті барда бар жылқышыға аңыз айтқызып, аюдай алысушы еді. Алтыбай енді аңдаса, ыққан, қажыған жылқы баяғысынша бірігіп, алысуға жарамай қапты. Тек бірен-саран ғана әл жиған қартаң биелер мен жирен айғырдың өзінің ғана кісінегені болар-болмас естіліп қалды. Алтыбай жирен айғырдың кісінегенін алты қырдың астынан танушы еді. Бүгін әлі біткен жануарда ондай үн де жоқ. Алтыбай дауыстарын таныған үлкен шабдар бие мен жалпақ жирен бие де тек болымсыз дыбыс бергені болмаса, топтың басын құрайтын дабыл салып, қайрат ете алған жоқ.

Қалың топ құтырған қасқырлар, биыл отардағы жылқыны жеуге әбден құнығып алған қанішерлер. Үш ұялас қасқырлар тобы, үш көк шолақ арланына бастатып, ағыны қатты ақ қаншықтарына ілесіп, Бәйге жиреннің тобына құйындатып кеп араласты. Жылқының дәл осы кезде жеткен жері де бұл малдың ажалын тосқан көрі есепті екен. Бас Жымбаның осындай ыққан жылқыға қатерлі болатын үлкен, ұзын, терең жары бар еді.

Қайрат қылар деген Бәйге жирен алдыңғы тобын тоқтатпақ болып кісіней жүріп, малдың алдын орай бергенде, әлдеқандай бір опқа күп беріп түсіп кетті. Жардың ернеуі мен арғы ойы толған қар, найза бойламайтын обыр, опқының өзі еді. Жирен айғыр жар астындағы опқа салмағымен сүңги құлады. Аш қасқырлардың ең алдында әукесі түскен қартамыс көк шолақ бар-ды. Бәйге жиреннің артынан сол секіре түсіп, айғырдың жотасына алдыңғы екі аяғымен тіреле қалып, алқымын орып-орып жіберді.

Ажалды шабуылдан қорыққан басқа жылқы, енді өздерін бастап келе жатқан жирен айғыр ыршығанда, жаңағы жардан тегіс ытқып, құлай-құлай берісті. "Не қалды, кім құтылды, қалған жылқы қайда кетті?", бәрі де Алтыбайға мәлімсіз. Ол айбар шегіп, жар жағасынан сойылын сілтеп қасқырды шошытпақ боп ұмтылып тұр. Өз жайын ұмытқан. Жар астында жанталасып жатқан жылқысын көргенде, Алтыбай бұл мал бөтеннің малы дегенді ойлаған жоқ.

Қысы-жазы өзінің алдында жүрген, айғайына үйренген, көбінше дегеніне қарай өрген жанды мал, жақсы мал, жылқы атаулы Алтыбайға арызын шағып жатқан ажал үстіндегі достай сезілді. Ол шыдай алмай, сойылын сермеген күйде сұр айғырдан атқып түсті. Жар жағалап, аяғын тіреп тұра қалып, ұзын сойылы жетерлік жерде Бәйге жирен айғырды талап жатқан көк шолақты дәл құлақ шекеден табандап тұрып, қасқайта соқты. Көк шолақ сол сәтте тыраң асып, қазір қырылдап өліп бара жатқан Бәйге жиреннің қатарына құлап түсті. Бірақ қасқырдың тобы соншалық көп, олар кейбіреуі опқа түсіп, қабырғалығынан қарға батып, енді дәрмені бітіп, қимылдай алмай жатқан биелерді, аттарды әр тұста жарып, орып, қан жоса қып қырып жатыр.

Жылқы құлаған опқа Алтыбай бірге түсуге болмады. Ол шамасы келгенінше жағадан ғана айғайын салып, сойылын сілтеген боп жүр. Бірақ алғашқы көк шолақтан басқа қасқырлар сойыл салымға келтірмеді. Жардан түссе, омбы қарда өзі де белшесінен батып, қайрат ете алмас еді. Ал мынау жағада жүріп, айғай салып, айбат жасағанына ыстық қанды татып алған, иісіне масайған аш бөрілердің тобы тоқтар емес, елең қылар емес. Ұзын биік жарды Алтыбай жағалай түсіп, тағы бір жылқының жотасынан басып тұрып, қоңын жұлмалап жатқан ақ қасқырды қарулы қолымен құшырлана соғып, ұшырып түсірген еді.