Читать «Абай жолы. 4 кітап» онлайн - страница 268

Абай соңғы бір айдың ішінде өзін анық бір құз-қиядан құлап бара жатқан жандай сезінетін. Табанының астынан жер жылжып кетіп, бұны қайта оралмас қараңғы, меңіреу құз түбіне итеріп жібергендей болады. Тағы бір осы алуандас күйді ойлағанда ол кейде өзін ауыр бір түс ішінде жүргендей ұғынушы еді. Оқта-текте бұл өзін бір үлкен шегі жоқ лай толқынды, қанды судың ішінде жүзіп келе жатқандай аңдайтын. Кейде желі бар, қараңғы түн тәрізденетін ауыртпалық бұны опқалы төніп тұрғандай болатын. Қайғыдан, өмір соққысынан қысылып, қиналған шағында Абай осындай тұңғиық, рахымсыз суық лай, суық дүние арасында өз қуатына сене алмай қобалжиды.

Соңғы айдың ішінде Мағаш уайымы кейде үлкен қауіпке айналып, шошыта бергенде, Абай жаңағы тұңғиық толқынды суды күндегі тірлігінен де кездестіріп тұрғандай көретін.

Павловтың жаңағы әкелген шұғылалы, алтын арай жақсылық дабылын, нұрын Абай жүрегімен өзгеше құптады. Дос көңілге, Павлов басына барынша алғыс айта қабылдады. Көптен күңгірт тартқан көңіліне оралмаған қуаныш аңғарды. Павлов кеткен соң да, Абай жалғыз қалып, өз ішіне жылы, жарқын өмір нәрін құйып кеткен игілік елшісін сезеді. Ол бірде Павлов, біресе оған аты белгісіз қадірлі жандар жаңа дүние, жыл құстары тәрізденеді. Адамзаттың, келер нәсілдердің жаңа қауымдарының тол басы, марқасы. Балғын қуат иесі – бағланы келе жатқандай. Тағы бір кезек Абай көңіліне үміт елес бергендей өз халі орала келеді.

Бұл білген дүниеде, бұл оралған ортада, қазақтың қалың көпшілік қауымында сол жаңағыдай қуанышқа құшақ жая, қуана басқан халық бар ма, қауым бар ма? Ол болса, мен соның қай жеріндемін? – деп бір ойлап кетеді.

Үміт болар тірек іздеп, ойымен алыс, жақынды орағыта болжайды. Әлі дала меңіреу, әлі бұл білген дүние ауыр қараңғылық ішінде. Бұнда туған сәуле жоқ десе де болардай. Сондықтан және де өзін манағы түпсіз, шексіз суық дүние, лай суда жүзіп келе жатқан жан түрінде аңғара береді. Бірақ қараңғыда қайда барарын, қалай құлаш сермерін білмеген шағында, енді алдынан бір жиек жаға көрінгендей болады.

Көлбей жатқан бел ме, бұны күтіп тұрған жағасы жайлау жақсы жаңа дүние ме?.. Әйтеуір алдында енді мақсат ететін өріс бардай. Сол бұған "бері тарт" деп қол бұлғардай, атой берердей байқалады. Тағы бір шақта сол түн мұнары қоршап тұрған қарабарқын, бірақ айқын белдің ар жағынан сіберлеп ақ шапақ білінеді. Тез өзгеріп, түн жиегін түре серпіп, тамаша ашық мамыр айының аспаны білінгендей. Сүттей таза аспанды, кең әлемді таң шапағы сәл қызғылт сәуле нұрлантып келе жатқандай... Міне, Абайдың өзімен өзі болып, Павловтан кейін жалғыз оңаша қалып, ендігі ойына шомғанда қиялы осындай. Бұрын Абай андап көрмеген асыл әлем аңғарын болжағандай болып еді.