Читать «Скачок у нiшто (на белорусском языке)» онлайн - страница 8

Шабанаў ляжаў ля ўвахода ў грот. Рыбы трохi пакруцiлiся каля яго i паплылi некуды. I зноў палосы прабеглi па экране.

- Навошта было цябе несцi? - усмiхнуўся Корзун.

- Ты таксама, напэўна, пабываў на гэтым дне. Хаця!.. - Шабанаў здзiўлена паглядзеў на таварышаў. - Здаецца, успомнiў. - Ён адвярнуўся ад экрана. - Зараз мяне перанясуць да другога грота. Там ля ўвахода будзе кучка цi то водарасцяў, цi то тутэйшых актынiй.

- Праўда! - падхапiўся Савацееў.

Па экране трэцi раз прайшлi палосы.

- Успомнiў! Га? - дзiвiўся сам Шабанаў.

Перанёсшы яго, рыбы доўга не вярталiся. Амаль увесь дзень. I столькi ля экрэна прасядзелi касманаўты, баючыся лрапусцiць якую-небудзь дэталь.

- Шкада, што не вiдаць майго цела, - сказаў Шабанаў задумлiва. Што-небудзь яшчэ ўспомнiў бы.

- Глядзi, глядзi! - перапынiў яго Савацееў.

Падплыла рыба, павiсла нерухома, паводзячы плаўнiкамi, як сом вусамi. Вочы - вузкiя шчылiны - паблiсквалi чырванаватымi агеньчыкамi. Праз некаторы час рыба варухнула носам кучку водарасцяў i зноў замерла. Неўзабаве да яе далучылiся яшчэ дзве. Звёўшы галовы ў адно месца, яны быццам раiлiся. Шабанаў аж засмяяўся, такiм недарэчным здалося яму гэтае меркаванне. I раптам рыб пабольшала. Яны зноў утварылi кальцо. Шабанаў адарваўся ад дна, i рыбы рушылi ў дарогу.

Мора хвалявалася. Вяртаўся Шабанаў ужо ноччу. Рыбы паводзiлi сябе цяпер неспакойна. Частка iх адлучылася, закруцiлася ўсё хутчэй i хутчэй. Пасярод круга ўзнiкла варонка, якая ўсё павялiчвалася. I тады ў вiр кiнулiся астатнiя рыбы. А на экран з вялiкай хуткасцю пачаў наплываць чорны бераг.

Калi Шабанаў апынуўся на грэбнi хвалi, нi варонкi, нi рыб апараты ўжо не ўбачылi. Толькi хвалi, як ашалелыя, адна за другой накочвалiся на бераг. А адтуль, перабiраючы механiчнымi нагамi, выходзiлi робаты.

- Падарожжа закончана! - Шабанаў устаў i жартаўлiва пакланiўся.

- Кiнь ты, - скрывiўся Савацееў, - табе ж самому не да жартаў. Лепш окажы, ты зразумеў, што гэта?

- Жыццё!

- Сам бачу. А якое жыццё - разумнае, неразумнае?

- Магу сказаць, - пасур'ёзнеў Шабанаў. - Узровень развiцця - невысокi, на маю думку, iмi кiруе iнстынкт, як i ў зямных. Так, так, - перабiў ён Корзуна, якi хацеў запярэчыць. - Самi памяркуйце, як усё адбылося. Рыбы палiчылi мяне за свайго сабрата, якога мора выкiнула на бераг. Гэта пагражае гiбеллю. Яны спрабуюць устанавiць з iм кантакт, падбадзёрыць, цi што. Адсюль мае трызненнi. Вiдаць, мы карыстаемся прыкладна аднолькавымi бiятокамi. Самi яны на бераг выйсцi не могуць, але ўмеюць, у вынiку доўгага развiцця, выкарыстоўваць сiлу мора. Бачылi, якi вiр утварылi? А потым, калi я не ачуняў i пад вадой, не дакрануўся да ежы, яны, зразумеўшы сваю памылку, выкiнулi мяне назад. Што на тое месца - выпадкова.

- Ага! - усклiкнуў Савацееў.

- Не лавi на слове. На Зямлi ж ёсць iстоты, у якiх такiя паводзiны выклiкаюцца iнстынктам. Тыя ж самыя дэльфiны.