Читать «Мир саги. Становление литературы» онлайн - страница 173

Михаил Иванович Стеблин-Каменский

15

О сагах о королях кроме историй литературы и общих работ о сагах, приведенных на с. 132 и след., см.: Holtsmark A. Kongesaga. — In: Kulturhistoriskt lexikon för nordisk medeltid, Malmö, 1961, IX, kol. 41–46; Beijschlag S. Konungasögur. København, 1950; Adalbjarnarson B. Om de norske kongers sagaer. Oslo, 1937 (Skrifter utgitt av Det Norske Videnskaps-Akademi i Oslo, II. kl., 1836, №4); Berntsen T. Fra sagn til saga. Studier i kongesagaen. Kristiania, 1923; Gjessing G. A. Undersøgelse af Kongesagaens Fremvæxt. Kristiania, 1873–1976, 1–2. Происходившая в июле 1976 г. в Осло 3-я международная конференция по сагам была посвящена сагам о королях. Библиографию этих саг см.: Hermannsson H. 1) Bibliography of the sagas of the kings of Norway and related sagas and tales. Ithaca (New York), 1910 (= Islandica, III): 2) The sagas of the kings… Ithaca (New York), 1937 (= Islandica, XXVI). Отдельные саги о королях очень много раз издавались, но критического издания их всех вместе нет. Лучшее издание Хеймскринглы (Круга Земного) Снорри Стурлусона, самой знаменитой из них, — в серии Islenzk fornrit Reykjavik, 1941–1951, XXVI–XXVIII, с обширным введением Бьярни Адальбъярнарсона. На русском языке есть: Круг Земной Снорри Стурлусона. М., 1980 (серия Литературные памятники); Сага об Эймунде, перевод О. И. Сенковского (Сенковский О. И. Собр. соч. СПб., 1858, т. 5, с. 511–573) и часть Саги об Олаве Трюггвасоне, перевод С. Сабинина (в кн.: Русский исторический сборник, издаваемый Обществом истории и древностей российских. СПб.. 1840, 4, с. III–V и 7–116). Эти переводы перепечатаны в кн.: Древнесеверные саги и песни скальдов / под ред. Л. II. Чудинова. СПб., 1903, сер.2, вып. 25 (Русская классная библиотека).

16

Саги о епископах охватывают период с ок. 1000 до 1340 г. и написаны от ок. 1200 до 1350 г. См.: Lárusson M. M. Biskupa sögur. — In: Kulturhistoriskt lexikon för nordisk medeltid. Malmö, 1956, l, kol. 630–631. Издание: Biskupa sögur gefnar ut af hinu islenzka bókmentafélagi, Kaupmannahöfn, 1858–1878, 1–2. Это издание саг о епископах перепечатано в массовом исландском издании: Biskupa sögur, Islendingasagnaútgáfan, Reykjavik, 1948, I–III. В 1938 г. Йоун Хельгасон начал новое издание саг о епископах.

17

Статистический метод определения авторов саг применяет шведский литературовед Халльберг во многих работах. См., например: Hallberg P. 1) Stilsignalement och författarskap i norrön sagalitteraturen. Göteborg, 1968; 2) Om språklig författarkriterier i isländska sagatexter. — Arkiv för nordisk filologi, 1965, LXXX, p. 157–186. Критика этого метода есть в рецензии Лённрота на одну из работ Халльберга: Lönnroth L. Samlaren, 1963, 84, p. 280–285.

18

О значении разбираемых здесь слов см. прим. 5.

19

Литература по проблеме происхождения саг об исландцах очень велика. Последние сводки по этой проблеме: Andersson Th. M. The problem of Icelandic saga origins, a historical survey New Haven; London, 1964; Scovassi M. La saga di Hrafnkell е il problema delle saghe islandesi. Brescia, 1960. Точка зрения, господствовавшая в первой половине XIX в., представлена в работах: Muller Р. Е. 1) Über den Ursprung und Verfall der isländischen Historiographie. Kopenhagen, 1813; 2) Sagabibliothek med Anmærkninger. København, 1817, 1; Keyser R. Normændenes Videnskabelighed og Litteratur i Middelalderen. — In: Keyser R. Efterladte Skrifter, Christiania, 1886, 1. Поворот в сторону теории книжной прозы наметился в работе: Maurer К. Die norwegische Auffassung der nordischen Literatur-Geschichte. — Zeitschrift für deutsche Philologie, 1869, I, p. 25–28. Теория свободной прозы представлена в работах: Meissner R. Die Strengleikar. Ein Beitrag zur Geschichte der altnordischen Prosaliteratur. Halle, 1902; Neckel G. Von der isländischen Saga. — Germanisch-romanisches Monatsschrift, 1911, 3, S. 369–381, 439–452; Heusler A. Die Anfänge der isländischen Saga. Berlin, 1914 (Abhandlungen der preuss. Akademie d. Wiss. phill. hist. Cl., 1913, 9; также в кн.: Heusler А. Kleine Schriften. Berlin, 1969, 2, S. 388–460); Olson Е. Den isländska sagans ursprung. — Nordisk tidskrift för vetenskap, konst och industri, 1918, p. 411–429; Liestøl K. 1) Upphavet til den islendske ættesoga. Oslo, 1929 (английский перевод: The origin of the Icelandic family sagas. Oslo, 1930), 2) Tradisjon og forfattar i den islendske ættesoga. — Maal og minne, 1936, p. 1–16. Теория книжной прозы, возрожденная исландскими учеными, представлена, в частности, в работах: Olsen В. M. Um íslendingasögur. Safn til sögu Islands og íslenzkra bókmennta að fornu og nýju, 1937–1939, VI, №3, p. 1–428; Nordal S. 1) Snorri Sturluson. Reykjavik, 1920; 2) Formáli. — In: Egils saga Skallagrímssonar. Reykjavik, 1933, p. V–CV (Islenzk fornrit, II); 3) Hrafnkatla. Reykjavik, 1940 (Studia islandica, 7); 4) Sagalitteraturen. — In: Nordisk kultur, 8B. Stockholm; Oslo; København, 1953, p. 180–273; Sveinsson Е. O. 1) The Icelandic sagas and the period in which they were written. — Acta philologica Scandinavica, 1937–1938, 12, p. 71–90; 2)Á Njálsbúð. Reykjavik, 1943; 3) Formáli. — In: BrennNjáls saga. Reykjavik, 1943, p. V–CLXIII (Islenzk fornrit, XIII). Острая критика методов исландской школы есть в работе: Lie H. Noen metodologiske overveielser i anl. av et bind av Islenzk fornrit. — Maal og minne, 1939, p. 97–138. Полное отрицание исторического элемента и роли устной традиции в «сагах об исландцах» представлено в работе: Baetke W. Über die Entstehung der Isländersagas. Berlin, 1956 (Berichte über Verhandlungen der sächs. Akademie der Wiss. zu Leipzig, phil.-hist. Kl., №102, 5). Острая критика этой работы есть в рецензии: Kühn N. — Anzeiger für deutsches Altertum und deutsche Literatur, 1964, 75, I, p. 73–75. Компромиссная точка зрения на происхождение саг об исландцах представлена, например, в работах: Strömbäck D. Von der isländischen Familiensaga. — Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literature (Halle), 1942, S. 117–133; Vries J. de Die isländische Saga und die mündliche Überlieferung. — In: Märchen, Mythos, Dichtung. Festschrift für F. von der Leven München 1965, S. 169–176.