Читать «Свіцязь» онлайн - страница 2

Загінуў бы ў спрэчцы няроўнай,

Ды шчасце — тут край твайго прадзеда, дзеда,

Ты з нашай радні, ты нам кроўны.

За тое, што вы акрапілі тут воды,

Па-боску зрабілі чын-чынам, —

Маімі Бог вуснамі скажа народу

Гісторыю гэтых глыбіняў.

Дзе сёння шуміць бор спрадвечны, вынёслы,

Дзе цар-зелле, лозы ды травы;

Дзе вашы ўзлятаюць над хвалямі вёслы, —

Быў горад калісьці на славу!

Быў Свіцязь, як рыцар, — яму ўся пашана,

Жылі ў ім красуні-дзяўчаты.

У часы панавання тут князя Тугана

Рос горад магутны, багаты.

І лес не шумеў тут дрымотны са смуткам,

Звінела калоссе пшаніцы.

Адсюль былі бачны муры Навагрудка, —

У той час літоўскай сталіцы.

Цар грозны аднойчы напаў на Мендога,

Канец прыйшоў ладу й спакою.

На ўсю Літву пала бяда і трывога:

Заплаціць Мендог галавою?!

Пакуль сцягнуў войска з далёкай граніцы,

Да бацькі майго Мендог піша:

„Туган! На табе абарона сталіцы,

Патрэбна, каб з войскам ты выйшаў“.

Той ліст прачытаўшы, Туган кліча войска:

„На бітву! Драмаць нам няможна!..“

І стала адразу пяць тысяч геройскіх, —

І конны, і ўзброены кожны.

І трубы зайгралі, а трубаў тых гукі —

Склікаюць пад сцягі змагацца.

У горы Туган заламаў раптам рукі,

Ад брамы зноў скача к палацу

І кажа мне: „Хоць я чужых уратую, —

Загінуць уласныя людзі,

Бо ведаеш, Свіцязь жа толькі вартуюць —

Булаты і нашыя грудзі!

Калі папалам раздзялю я дружыну, —

Мендогу малая апора;

Калі ж к Навагрудку я ўсю яе кіну, —

То вам тут адным будзе гора!“

Кажу яму: „Бацька, вядзі сваю сілу,

Ідзі, куды клікнула слава!

Нас Бог абароніць, анёла я сніла, —

Над горадам нашым ён плаваў,

Маланкаю-мечам абвіў наўкол Свіцязь,

Раскрыў залацістыя пёры,

Сказаў мне: „Спакойна працуйце і спіце,

Я з вамі — не будзеце ў горы“.

Паслухаў Туган — удагон за дружынай…

Ды толькі, як ноч наступіла, —

І грукат, і тупат — то грознай лавінай

Варожая копіцца сіла!

Як грымнуць тараны, град ядраў, камення.

Упалі са скрогатам брамы.

Старыя, жанчыны — на плошчу ў імгненне,

Услед бягуць дзеці за мамай.

І крыкі, і лямант: „Што будзе тут з намі?

Русь хлынула, Русь атакуе!

Ах! Лепей жыцця мы пазбавімся самі, —

Ад ганьбы хай смерць уратуе!“

І ў гневе паходні распальваюць ярка,

Кастры палыхаюць траскуча:

У попел — нажыткі, у дым — гаспадаркі,

А крыкі — са злобай пякучай:

„Праклён жа таму, хто сам сёння не згіне!“

Да смерці да ўласнай гатовы,

Ужо і сякеры блішчаць лязом сінім, —

І людзі схіляюць галовы…

Ці здасца — ў палоне звіняць ланцугамі,

Жыць рабскім жыццём непрыгожым?

Або сябе знішчыць сваімі рукамі?..

— Дзе выйсце, — крычу я, — о Божа?!

Калі ўжо скарыцца нам ворагу трэба,