Читать «Апошняе каханне князя Мiндоўга (на белорусском языке)» онлайн - страница 5

Плоцкае жыхарства сустракала заваёўнiкаў стоячы на каленях, але гэтая пакорнасць абуджала ў яцвягаў замест лiтасцi лютасць: "Во хiтрыя морды! Стаяць авечкамi! Пахавалi скарб i дзевак!" I ваярства, што ўвесь паход марыла аблупiць мазавецкую сталiцу i спагнаць даўгi за зведаныя здзекi, кiнулася па дварах здзяйсняць свае намеры. Ксёндз касцёла Панны Марыi, якi спрабаваў святым крыжам спынiць уварванне паганцаў у асвячоныя сцены, быў узняты кметамi на дзiды i пад рогат таварышаў паляцеў, нiбы падбiтая варона, ў кучу гною. I гэты касцёл, i астатнiя тры былi дашчэнту абадраныя. Мужчын, што ратавалiся ў храмах, падзялiлi на дужых i нямоглых: першых пагналi ў абоз на працу, нямоглых i старых пазбiвалi да паўсмерцi. Маладых мазуранак адразу ж згвалцiлi; а якая з дзевак надта пужалася i прасiла злiтавацца, тую ганьбiлi мноствам, прымаўляючы дзеля большай знявагi: "Глядзi, як гэтая полька просiцца! Яшчэ хоча!" Маткам, што малiлi аб лiтасцi да iхных дачок, адказам былi кпiны: "Гэта што, не мiласць? Вашыя мужыкi нас забiвалi, а мы кожнай дзеўцы дзiця стараемся падараваць!" Па ўсiх падпамосцях, склепах, паддашках i гарышчах пераможцы прайшлiся, як мятлой. Урэшце абрабаваны, зняважаны горад запалаў; наваградцы i яцвягi доўга цiкавалi як адлюстроўваюцца ў Вiсле магутныя агнi. Адзiнае, аб чым шкадаваў Мiндоўг, былi ўцёкi княгiнi Гертруды уся мазавецкая сямейка магла цеснiцца ў ягоным кулаку i падпiсала б самыя ганебныя ўмовы мiру. Але i выратаванне Гертруды, суцяшаўся князь, абяцала карысць - дорага будзе каштаваць княгiнi выкуп з палону сына i мужа.

У гэтыя ж днi жамойць Трайната спусташала Ўяздаў, князь Даўмонт i Сiрвiд палiлi Вышаград, затое Шварн Данiлавiч не ўтрымаўся ад шкоды Мiндоўгу, ад дзiкунства, якое кiдала на вялiкага князя цень непрыстойнасцi i памяншала выкуп за ягоны палон - Шварн забiў Земавiта. А ранкам, ацвярозеўшы, хутка павёў сваiх русiнаў на Чэрвiньск, каб не каяцца перад цесцем. Мiндоўг зрываў злосць на Астапе - чаму недагледзеў? "Як упiльнуеш, - апраўдваўся разанец. Каму ж гэта ў галаву прыдзе палоннага князя мечам секчы!" - "Каму! раз'юшыўся Мiндоўг. - Зяцю майму! З чаго звар'яцеў?" - "П'яны быў, - тлумачыў Астап. - Сказаў Земавiту: "Што, мазурскi недабiтак, трапiў у сiло?" А той у адказ: "Не ў тваё, недавярак!" - I ўсё. Як пачуў пра недавярка - iмгненна здзiчэў!" Мiндоўг злосна ўздыхаў: "Ну, зяцёк! Ну, i дапамог!" - "Лёс, вiдаць, такi быў Земавiту, - вырашыў спаслацца на незямныя сiлы Астап. - Лёс нiхто не аспрэчыць!" - "Што пляцеш! - уз'юшыўся Мiндоўг. - Якi лёс? Гэта, што, лёс Шварн з вiном у галаве замест глузду? Забiў, а што карысцi? Земавiту было выкуплiвацца, прысягаць, што з немцамi парве. Усё пусцiў дымам. Дурань напiўся, мы ўдачу згубiлi!" Другой непрыемнасцю стала смерць Ердзiвiла ў абозе. З гэтай весткi князь крыху засмуцiўся i прамовiў Астапу: "Шкада! Я, калi ён быў малы, яго на руках трымаў, на канi вучыў сядзець. Не склалася ў яго са мной прыяцельства. Я на смерць яго пасылаў, ён на мяне вайной хадзiў. Нядоўга ён у Вiцебску пакняжыў. Вось гэта, Астап, сапраўды, лёс!" I забыўся на братанiча, разважаючы над вынiкамi недарэчнай гiбелi Земавiта. Увечары ён абвясцiў аб заканчэннi паходу.