Читать «Заўтрашнi дзень (на белорусском языке)» онлайн - страница 8

Ужо нават i тое, што ён калi-небудзь будзе пiлаваць на дровы трухлiну са старой хаты, радавала яго. За тыя гады i ўвесь той пасёлачак выбудаваўся i перабудаваўся. Хто жыў у старой хаце, той i новую пакрысе складаў, бервяно да бервяна, дзе-небудзь у iншым месцы, дзе з задаваленнем спынiлася яго вока. А хто жыў ужо ў новай хаце, той старую не пiльнаваў, а скiдаў яе. Такiм парадкам гэты пасёлак так i астаўся шасцiхатным. Можна было выбрацца на большую разлегласць, дзе ў полi вырасла новая вялiкая вёска, але ў гэтым кутку людзi любiлi сваё абжытае месца i з яго не зрушылiся. Антон Крамарэвiч быў шчаслiвы яшчэ i тым, што нарэшце не жыў ужо на службе, як да часу, а асядаў на родным месцы. Гэта быў чалавек цiхмяны, добры i справядлiвы. Пра яго казалi, што ён казюлi без патрэбы не раздушыць. Але, якi б ён нi быў, раптам прыйшоў такi час, што ўвесь яго клопат пайшоў намарна i нiчога ў яго не асталося больш, як паспрабаваць вярнуцца да той старой мары. Але горыч сцiснула яму душу, i мара ператварылася ў здзеклiвае непатрэбства i атрутную прыкрасць. Сам Антон Крамарэвiч лiчыў, што ўсё здарылася праз Аляксандра Сушчэвiча, новага тут тады чалавека. Можа i так, а можа тут мела месца тая акалiчнасць, што гэты Аляксандр Сушчэвiч, як мог i як зносiла яго не вельмi вострая галава, стараўся ўтрымацца на той паверхнi, на якую выбiла яго бурнае ў тыя гады жыццё. Iншая справа, што гэта магло дрэнна прычынiцца да Антона Крамарэвiча. Як бы там нi было, трэба не спускаць з увагi самога факта.

Аляксандр Сушчэвiч быў у тых жа гадах, што i Антон Крамарэвiч, i людзi яны былi вельмi непадобныя адзiн на аднаго. Антон Крамарэвiч мог быць залiчаны ў натуры дробныя, якiя могуць убачыць у растрэсенай на дарозе саломе вялiкую страту. Ён выгадаваўся на хлебе, з якога ашчаджалася кожная крошка. Так складалася гэтая натура. Дык трэба ведаць, што калi ў яго выпрацавалася патрэба ставiць не абы-якую хату, а дбаць у ёй аб святле, прасторы i выгодзе, то гэта быў бунт i рух у вялiкае. Тут не трэба забываць жыватворчага подыху тых год, калi "хто быў нiчым, той рабiўся ўсiм".

Аляксандр Сушчэвiч быў родам з дробнага горада i з сям'i, у якой нязменна верылi, што найглыбейшая iснасць усяго свету ў тым, як каму пашанцуе, а на гэтым i трымаецца чалавечае жыццё. Сушчэвiчаў бацька, не ў прыклад Крамарэвiчаваму бацьку, зямлi не араў i хлеба не сеяў, а пускаў у ход дробную капейчыну i хацеў пакласцi ў кiшэню дзве. Ён сцен не ўзводзiў i дарог не масцiў, а прыгандлёўваў на ўсiм, што льга было купiць i перапрадаць. Гэта быў дробны перакупшчык. Аляксандрава маладосць прыпала на час першых год рэвалюцыi, i вялiкая плынь пацягла i яго ў сваю iмклiвасць. Ён, як i кожны ў той час, лёгка мог вызначыць сабе сваю дарогу. Не ў прыклад тысячам маладых людзей, ён нi ў якiя рабфакi i тэхнiкумы не падаваўся, а з лёгкай душой далучыўся да тых, што адразу хацелi ступiць на прывабную сцежку. Ён быў хлопец увiшны i дбайны. Ён не захацеў падначальвацца, а каб самому ўзначальваць. Аж сам бацька дзiвiўся: як ён, такi малады, здолеў астацца за начальнiка валасной мiлiцыi.