Читать «Свой дом» онлайн

1.

Алесь Нямкевіч замест выбітых шыбін уставіў фанеру (хтосьці надоечы «абстраляў» вокны новай, савецкай, школы ледзяшовымі кавалкамі), ды ў пакой былой прыватнай гімназіі ўсё роўна дзьмуў лютаўскі ветравей, а на падаконніку збіраўся сыпкі, колеру пытляванай мукі, снег.

Бялюткая насыпка не раставала, большала з кожнаю хвілінаю: у будынку які ўжо дзень не было ні электрычнага святла, ні пячнога ацяплення — як казалі, услед за банкаўскімі, паштова-тэлеграфнымі службоўцамі засабатажнічала i старая адміністрацыя на некаторых заводах, фабрыках, на электрастанцыі, а таксама i ў забеспячэнскіх канторах, што давалі гораду вугаль, дровы, харч i фураж. Новыя ўлады аддавалі некага пад рэвалюцыйны трыбунал ці суд, некага ўгаворвалі альбо ўціхамірвалі, замянялі сваімі людзьмі і намагаліся навесці лад, але збоі былі кожны дзень.

Бязладдзе, як бачыў Алесь, пабольшала апошнім часам. I не толькі таму, што набірала моц зіма. Яно ўспыхнула, быццам нейкая эпідэмія, пасля таго, калі бальшавікі спачатку абазвалі Устаноўчы схрод “учарашнім днём рэвалюцыі”, а ў ноч з 6 па 7 студзеня[] разагналі яго, i з асаблівай злосцю — пазней, калі 28 студзеня кіраўнік савецкай дэлегацыі на перамовах з немцамі ў Брэсце Троцкі адмовіўся падпісваць мір, нечакана і, галоўнае, нібы не бачачы вялікай пагрозы, заявіў, што Савецкая дзяржава вайну спыняе, а сваю армію дэмабілізуе...

Спачатку мала хто паверыў у гэта. Але калі галоўкаверх Крыленка загадаў пакінуць пазіцыі i калі праз Мінск адзін за адным папаўзлі перапоўненыя воінствам эшалоны, усе ўбачылі на свае вочы: так, гэта — праўда.

Хвалявала, ліхаманіла Мінск i тое, што ўжо які час, з 12 студзеня, лічы, над бокам ішла кровапралітная сутычка з польскімі легіёнамі, з якімі, гаварылі, заадно асобныя часці Украінскай i Беларускай рад, а таксама якім нібы сімпатызуюць i немцы. Казалі, пасля таго калі пасланыя савецкім урадам польскія сацыялісты на чале з Уншліхтам не знайшлі адной мовы з Доўбар-Мусніцкім, савецкія войскі пайшлі ў наступленне i пацяснілі легіянераў — тыя гэтымі днямі, ходзяць чуткі, просяць помачы ў немцаў...

Алесь уздыхнуў i перавёў позірк з акна на клас: дзеці, хлопчыкі i дзяўчынкі, сядзелі за сталамі ў паліто, кажушках i шынялях, раз за разам хукалі на адубелыя пальцы i, мусіць, з нецярпеннем чакалі канца змены — былі ўжо ўрокі геаграфіі, рускай мовы, гісторыі арыфметыкі, а вось цяпер, як дазволілі ў Савеце, быў апошні пазакласны ўрок беларускай мовы.

Тутэйшыя, сыны i дочкі мінскіх рабочых, пакаёвак, дворнікаў i дробных служачых, як i дзеці бежанцаў з заходніх абласцей, добра гаварылі па-беларуску, ix толькі трэба было вучыць пісаць без памылак ды вучыць далей, а вось тым, хто жыў да вайны за межамі краю, было нялёгка. Але i гэтыя не пайшлі з урока, сядзелі разам з усімі i надзіва захоплена намагаліся спасцігнуць вельмі блізкую ім i ў той жа час даволі адметную мову.