Ой, мае вы песьні,Песьні-весялушкі!Будзьце мне слухмяныВы, мае пяюшкі.Ці я сам у полі,Ці я дзе зь людзямі:Цяжка мне, нялёгка,Калі я ня з вамі.Мусіць, я памёр бы,Каб мне вас ня стала;Мусіць, паваліўся б,Як бярно-павала.Дык жа будзем жыціРазам днём ці ночай,Пакуль сэрца б'ецца,Пакуль плачуць вочы!Гаварыце, думкі,Пакуль сонца ходзе,Аб маёй старонцы,Аб маім народзе.Хай нясецца жальбаТам, гэй, на прывольлеАб той нашай крыўдзе,Аб той горкай долі!Можа, хто пачуеРозгалас прастачы,Ўстане і прагляне,Ўсю няпраўду ўбача.
II
У адным куточкуБеларусі нашайПры узгорку лесу,Пры лагчынцы пашы,Між кустоў, спрадлетаўНа пустым дзірване,Пасяліўся Юрка,Дзягель па празваньню.Туга йдзе спачаткуНа такім загоне:Ані тых будынкаў,Ні ўзараных гоняў.I наш Дзягель частаСа сваёй сям'ёюЗьліўся, як за грошы,Потам ды сьлязою.Год за годам сходзіць.Бачаць гаспадары:Юрка арэ, сее,Цярэбіць гушчары;Чынш двару заплаціцьТалакой, грашымаI жыве так, як быЎ Бога за плячыма.Зацьвілі загоныУсялякім збожжам;Як палацам, хатайПахваліцца можа.Эй, бо што мужыцкаПраца не падоле?Дзірваны ў сад зьменіць,А горы — на поле!
III
Сорак год так ДзягельЖыў ня ў кепскім стане,Пакуль пан стары жыўI старая пані.Але, як той кажа,Ўсё у нас ня вечна:Годзе Юрку жыціЗ хлебам ды бясьпечна!Новы пан прыехаўI зьмяніў парадкі:Прыказалі ЮркуВыбірацца з хаткі.А ці ж лёгка гэта?Дый хто з вас ня знае,Як наш брат к зямельцыБыццам прырастае.Зь дзеда і на ўнукаГэта пераходзіць,Хаця тое полеРодзіць ці ня родзіць.Бедны Юрка, бедны!Зьвяў, як бы націна.Шкода столькі працы,Страшна цяганіна!I пайшоў ён радыПа судах шукаці;I прапаў спакой зь ёй,Прапала багацьце.
IV
Год, другі праходзіць,Суд ідзе па судзе;Юрка ўсё бяднее,Багацеюць людзі.Дзе той спрыт падзеўся,Дзе тое здароўе?Ў хаце непарадкі,Проста безгалоўе.Тут жа суд апошніI пастанаўленьне:Заплаціць расходы —I на высяленьне!А было ўжо летаНа зямлі шырокай;Сёмуха мінула,Пётра недалека;Дабрыцо красуе,Траўка зелянее.Юрка кіне вокам —Так і абамлее:Ўся яго работаКаля маткі-нівыПойдзе, як у процьму,Марна, нешчасьліва.Дарма ён і к пану,I к усякім членам —Б'е паклон нізенькіІ гэтым, і гэным.Станавы прыехаўВыкідаць астаткіЗь яго роднай ніўкі,Зь яго роднай хаткі…
