Читать «Чингиз-хан и Чингизиды. Судьба и власть» онлайн - страница 266

2

Hic autem habuit quatuor filios. Vnus uocabatur Occoday, secundus uocabatur Tossuccan, alter uocabatur Chiaaday, et nomen quatri ignoramus. Ab hiis quatuor omnes duces Mongalorum descenderunt (LT, V. 20).

3

Eodem tempore mortuus fuit Ierozlaus, dux magnus in quadam parte Ruscie que Susdal nominatur. Ніс modo fuit vocatus ad matrem imperatoris, que dedit ei manducare et bibere, quasi pro honore de manu ipsius; et reversus est ad hospitium, incontinenti est infirmatus, et fuit mortuus post septem dies, et totum corpus eius miro modo factum est glaucum. Quare credebatur ad omnibus quod potionatus esset ibidem, ut suam terram libere et plenarie possiderent (LT, IX. 37).

4

Iste autem imperator potest esse quadraginta vel quadragintaquinque annorum aut plus, mediocris est stature, prudens est valde, et astutus nimium et multum seriosus, et gravis in moribus; nec unquam videt homo eum de facili ridere vel facere aliquam levitatem, sicut nobis christiani dicebant qui assidue morantur cum eo (LT, IX. 43).

5

В «Ган-му» сообщается: «Монгольский государь [Мунке] скончался под стенами города Хэ-чжэу, 52 лет от рождения. Князья и вельможи, обернувши тело его в шелковые ткани, положили на двух ослов и отправились на север. Осада города Хэ-чжэу прекращена. <…> Некоторые утверждают, что он умер от раны стрелою» (История дома Чингисова, с. 347).

6

Найнгам (кит. нань-гя ‘южанин’) — Южный Китай; ср. со сведениями Рашид ад-Дина: «государей Мачина [Южный Китай], который хитаи называют Манзи, а монголы Нангяс» (Рашид ад-Дин. Т. I. Кн. 2. С. 76–77).

7

Unum est, quod quicumque in superbiam erectus, propria auctoritate, sine electione principum, voluerit esse imperator, sine ulla miseratione debet occidi (LT, V. 18).

8

Консультация А. Г. Юрченко.

9

In prima die omnes albis purpuris fuerunt vestiti in secunda rubeis, et tunc venit Cuyuc ad tentorium illud, tertia die omnes in blaveis purpuris, quarta die in optimis baldachinis (LT, IX. 30).

10

Imperator autem Tartarorum habet mirabile dominium super omnes. Nullus audet in aliqua parte morari, nisi ipsi assignet. Ipse autem assignat ubi maneant duces, duces uero assignant millenariis loca, millenarii centenariis, centenarii uero decanis. Insuper quicquid precipitur eis quocumque tempore, quocumque loco, siue ad bellum, siue ad mortem, siue ad uitam, sine ulla contradictione obediunt (LT, V. 22).

11

Для Пэн Да-я как представителя национальной китайской династии южных Сунов всякий другой император на территории Северного Китая не мог являться законным; см.: Хэй-да ши-люе, с. 146.

12

По-монгольски yeke ordu.

13

Примерно 11,5–15,5 км.

14

Quando ergo vidi curiam Baatu expavi, quia videbantur proprie domus eius quasi quedam magna civitas protensa in longum et populis undique circumfusa usque ad tres vel quatuor leucas. Et sicut populus Israel sciebat unusquisque ad quam regionem tabernaculi deberet figere tentoria, ita ipsi sciunt ad quod latus curie debeant se collocare quando ipsi deponunt domus. Unde dicitur curia orda lingua eorum, quod sonat medium, quia semper est in medio hominum suorum, hoc excepto quod recte ad meridiem nullus se collocat, quia ad partem illam aperiuntur porte curie. Sed a dextris et a sinistris extendunt se quantum volunt secundum exigenciam locorum, dummodo recte ante curiam vel ex opposito curiae non descendant (Itinerarium. XIX. 4).