Читать «Блакит» онлайн

Уваскрасеньне ўчарашняга дня

Лірычна-дакументальны расповяд

Унуку Валянціну прысьвячаю...

У гэтым расповедзе, які прадстаўляю чытачам “Дзеяслова, у значным скароце, няма літаратурных герояў, прыдуманых ці дадуманых фактаў – тут толькі тое, што было ці адбывалася, што ведаў, бачыў на свае вочы, чуў на свае вушы, альбо ўведаў з дакументаў ці вартых даверу крыніцаў... А ўвогуле задумаешся іншы раз – і аж атарапеньне бярэ: за нейкіх-нейкіх пяцьдзесят аблётаў Зямлі вакол Сонца гэтак неўпрыкмет, незаўважна памянялася ўсё да непазнавальнасьці – і жывое, і нежывое, нават тое, што падавалася вечным і непарушным, непадуладным часу. Мусіць, толькі на схіле жыцьця дадзена так

яскрава, амаль фізічна адчуваць хуткаплыннасьць і няўмольны бег Часу, ягоную шчымліва-балючую незваротнасьць, выразна і абвострана спасьцігаць невясёлую ісьціну: як не кожнаму зярнятку наканавана

ўзрасьці коласам, так і ня кожнай справе рук тваіх даць плён. І прыходзіць разуменьне: усё зробленае табой добрае і благое працягвае жыць роўна столькі, наколькі зафіксавалася ў нечай памяці, колькі застаецца запатрабаваным людзьмі...

Лёс наканаваў майму пакаленьню рэдкую магчымасьць жыць на зломе эпох, пераступіць мяжу, лінію перамены ня толькі стагоддзяў, а і тысячагоддзяў, быць сьведкам і ўдзельнікам лёсавызначальных падзеяў, тэктанічных зрухаў у сьвядомасьці і сацыяльным быцьці грамадства. На пакручастых жыцьцёвых дарогах і сьцяжынках мне пашчасьціла знацца і сустракацца, супрацоўнічаць і апаніраваць, таварышаваць і сябраваць з цікавымі, унікальнымі людзьмі – і простымі, непрыкметнымі, нават дзівакаватымі, што, на першы погляд, апроч зарубачак у нечай памяці, нічога не пакінулі пасьля сябе, і асобамі, якія на дзесяцігоддзі, а мо нават і стагоддзі змусяць гаварыць пра сябе, застануцца ў аналах гісторыі, ход якой ува многім і прадвызначалі. Перад вамі – не мемуары ў звыклым разуменьні. Гэта – шчыры лірычны расповед, у нечым споведзь перад сабою і людзьмі з асэнсаваньнем бачанага, чутага,што некалі пройшло праз сэрца і розум, калі хочаце – спроба вярнуцца, віртуальна ўваскрасіць мінулае.

Словам, пражытае і перажытае. Пераважна тое, пра што ніхто, апроч мяне, не напіша і напісаць ня можа. Спадзяюся, маё суб’ектыўнае сьведчаньне дапаможа табе, шаноўны чытач, хоць на нейкую ёту дапоўніць бачаньне мінулай эпохі, адчуць подых майго часу з ягонымі страсьцямі, узьлётамі, памылкамі, забабонамі, і ты зробіш спробу хоць трошачкі зразумець і мяне, і блізкіх, дарагіх мне людзей, і нашых непрымірымых апанентаў, зласьліўцаў і ворагаў, якім, здаецца, я ўжо дараваў усе некалі прычыненыя крыўды. Са свайго боку шчыра выбачаюся, перад усімі, да каго калі-небудзь быў несправядлівы, каму прычыніў боль. Паверце, тое было альбо па непаразуменьні, альбо па глупству...

…Восеньню 1957-га году мяне праводзілі ў армію, хоць была магчымасьць і “адкасіць” ад яе: рэдактар браўся адгаварыць усё з ваенкамам, калі спатрэбіцца – падключыць райкам, але на мужыка, які не паслужыў у арміі, тады глядзелі ледзь ці не як на непаўнапэннага. У Ленінградзе на вакзале пачуў сенсацыйную вестку аб запуску першага спадарожніка Зямлі, а новы, дваццаты год жыцьця, сустрэў на штрафной мазунінскай заставе, служба і побыт на якой поўна і дакладна выпісаная ў аповесьці “Вяртаньне на Саарэмаа”. Гэта самая дакументальная і самая асабістая з усіх маіх аповесьцяў. Таму няма патрэбы нешта казаць, удакладняць з армейскага перыяду маёй біяграфіі – усё ёсьць у “Вяртаньні на Саарэмаа”... Дэмабілізаваўся праз два з паловай гады ў сувязі са значным скрачэньнем колькаснага складу арміі і маім рапартам з просьбай адпусьціць раней для здачы ўступных экзаменаў ва універсітэт. Словам, напярэдадні майскіх сьвятаў сыйшоў з цягніка ў Ражанцы, на нейкай спадарожнай дабраўся да Шчучына, і першае, што ўбачыў, дужа засмуціла: з плошчы зьнікла звыклая вежа з гадзіньнікам, а заместа