Читать «Завяшчанне (на белорусском языке)» онлайн - страница 2

Абодва браты ўслед за бацькам не шанавалi i крыўдзiлi мацi, ледзь вiталiся з ёю i ставiлiся нiбы да прыслугi.

Толькi я шчыра любiў яе, i яна мяне таксама. Мне было васемнаццаць, калi яна памерла. Каб вы зразумелi далейшыя падзеi, мушу дадаць, што пан дэ Курсiль знаходзiўся пад юрыдычнай апекай, а пастанова пра падзел маёмасцi памiж мужам i жонкай была вынесена на карысць мацi, i, дзякуючы адмысловым правiлам закона i сумленнасцi натарыуса, яна магла завяшчаць усё па сваёй волi.

Нам паведамiлi, што завяшчанне захоўваецца ў натарыуса, i запрасiлi на яго абвяшчэнне.

Я добра памятаю той дзень. У мяне i цяпер перад вачыма гэтая ўзнёслая, драматычная i нечаканая сцэна, калi з магiлы быццам паўстала мёртвая i гнеўна патрабавала свабоды жанчыне, якую ўсё жыццё катавалi нашы звычаi i якая са сваёй наглуха забiтай труны кiнула безнадзейны заклiк да незалежнасцi.

Тоўсты, паўнакроўны, падобны на мяснiка чалавек - той, хто лiчыўся маiм бацькам, - i абодва дужыя браты - дваццацi i дваццацi двух гадоў - спакойна чакалi ў крэслах. Раптам увайшоў i сеў побач са мной таксама запрошаны пан дэ Бурнэваль, зацягнуты ў вузкi сурдут. Твар яго спалатнеў, i ён штохвiлiны пакусваў трохi ссiвелыя вусы. Ён напэўна ведаў, што тут мелася адбыцца.

Раптам мой сябар змоўк, падышоў да шафы, узяў адтуль нейкую жоўтую паперу, разгарнуў яе, пачцiва пацалаваў i сказаў: "Вось завяшчанне маёй дарагой матулi".

"Я, што нiжэй падпiсалася, Анна-Катрына-Жэнэўева-Мацiльда дэ Круалюс, законная жонка Жана-Леапольда-Жазэфа-Гантрана дэ Курсiля, пры сваiм розуме i ў цвёрдай памяцi выказваю тут сваю апошнюю волю.

Перш за ўсё прашу прабачэння ў Бога, а пасля ў свайго сына Рэнэ за мой учынак. Я ведаю, што ў майго сына добрае сэрца i ён зразумее i даруе мне. Я пакутавала ўсё жыццё. Муж узяў мяне з разлiкам i ўвесь час пагарджаў мной, зневажаў, здзекаваўся i здраджваў мне.

Дарую яму, але я нiчога яму не вiнная.

Старшыя сыны зусiм не любiлi мяне, былi няўдзячныя i наўрад цi лiчылi за родную мацi.

У жыццi я была iм, чым мусiла быць; пасля смерцi я нiчога iм не вiнная. Крэўныя сувязi не могуць iснаваць без штодзённай, пастаяннай, святой любовi. Няўдзячны сын горшы за чужынца: ён здраднiк, бо не мае права быць абыякавым да сваёй мацi.

Я заўсёды баялася мужчын, iх спракаветных парадкаў i нялюдскiх звычаяў, iх брыдкiх забабонаў. Перад Богам мне больш няма чаго баяцца. З труны я выракаюся сваёй ганебнай баязлiвасцi; я не баюся сказаць, што думаю, магу адкрыць сэрца i скiнуць цяжар з душы.

Такiм чынам, усю прыналежную мне паводле закона маёмасць я пакiдаю свайму дарагому каханку П'еру-Жэрмеру Сiмону дэ Бурнэвалю з умовай перадачы яе нашаму любiмаму сыну Рэнэ.

(Апроч гэтага, мая воля падрабязна выкладзена ў натарыяльным акце.)

I, перад найвышэйшым суддзёй, якi цяпер слухае мяне, я сцвярджаю, што пракляла б неба i само жыццё, калi б не напаткала глыбокага, адданага, шчырага кахання i непахiснай падтрымкi майго мiлага, калi б у яго абдымках не зразумела, што Творца пусцiў людзей на свет, каб яны любiлi, суцяшалi адзiн аднаго i разам плакалi ў час нядолi.