Читать «Антэк (на белорусском языке)» онлайн - страница 7

Настаўнiк устаў з лавы, тут жа надзеў сваю шапку i адказаў:

- Калi так яно, дык Антэку няма чаго хадзiць у школу. Я не буду з iм рукi дарма вярэдзiць. Такая навука, як мая, не для беднякоў.

I пайшоў сабе, а ўдава, гледзячы ўслед, думала:

"Святая праўда. Колькi той свет стаiць, дык толькi ж панскiя дзецi вучылiся. А дзе ж было беднаму чалавеку на гэта набрацца!.."

Зноў паклiкала на параду кума Анджэя, i пачалi яны абое экзаменаваць Антэка.

- Чаго ж ты там, свавольнiк, навучыўся за гэтыя два месяцы? - спытаўся ў яго Анджэй. - Мацi ж дала за цябе сорак грошаў...

- А як жа! - дадала ўдава.

- А чаго я там мог навучыцца! - адказаў хлопец. - Бульбу ў школе скрабуць таксама, як i дома, свiнням есцi даюць таксама. Адно i навукi, што я прафесару двойчы боты пачысцiў. Але ж затое парвалi на мне вопратку на гэтым iхнiм... пагрэцца...

- Ну, а ў навуцы той трохi што разабраўся?

- Хто там разбярэцца! - адказаў Антэк. - Калi вучыць нас па-мужыцку, дык тады лжэ. Напiша на дошцы якi-небудзь знак i кажа, што гэта дом, i сенi, i лавы, i абразы. А ў чалавека ж вочы ёсць, ён бачыць, што гэта не дом. А як вучыць нас па-школьнаму, дык чорт яго там разбярэ! Ёсць там некалькi старэйшых, якiя па-школьнаму песнi спяваюць, але меншыя - добра, што хоць лаяцца трохi навучацца...

- Ты мне толькi вылайся калi-небудзь, дык я табе пакажу! - умяшалася мацi.

- Ну, а да гаспадаркi ты, хлопча, будзеш калi ахвоту мець? - спытаўся Анджэй.

Антэк пацалаваў яго руку i папрасiў:

- Пашлiце вы мяне туды, дзе вучаць ветракi рабiць.

Старыя, як па камандзе, пацiснулi плячыма.

Няшчасны вятрак, якi малоў збожжа на тым беразе Вiслы, так засеў у хлопцавай душы, што адтуль яго не магла ўжо дастаць анiякая сiла.

Доўга такi параiўшыся, вырашылi пачакаць. I чакалi.

Iшлi тыдзень за тыднем, месяц за месяцам, хлопец нарэшце дажыў да дванаццацi год, але помачы ад яго ў гаспадарцы было няшмат. Стругаў свае кiёчкi, нават i выразаў дзiвосныя фiгуры. I толькi калi ў яго сапсаваўся ножык, а мацi на новы не давала грошай, пачаў Антэк наймацца на працу. У аднаго пiльнаваў на начлезе коней, утапiўшыся ў сiвай вячэрняй iмгле, заглядзеўшыся на зоркi; другому вадзiў на ворыве валоў; часамi iшоў у лес па ягады або грыбы i прадаваў шынкару Мордуху за некалькi грошаў цэлы кошык.

У хаце iм не шанцавала. Гаспадарка без мужчыны - як цела без душы; а як вядома, Антэкаў бацька ўжо некалькi гадоў адпачываў на тым узгорку, дзе праз усыпаны чырвонымi ягадамi жываплот глядзяць на вёску сумныя крыжы.

Для работы ў полi ўдава наймала парабка, рэшту грошай павiнна была несцi ў гмiну, а ўжо за тое, што заставалася, харчавацца са сваiмi хлопцамi.

Штодня елi яны пустую хлебную полiўку з бульбай, часамi кашу i клёцкi, радзей гарох, а мяса - хiба што на вялiкдзень. А то i гэтага ў хаце не было, i тады ўдава, зусiм ужо свабодная ад печы, сядзела ды лапiла сынам вопратку. Малы Войтак плакаў, а Антэк з маркоты лавiў у абед мухаў i пасля такое раскошы iшоў на двор стругаць свае драбiны, платы, ветракi i святых. Бо выразаў ён таксама i святых, праўда, пакуль што без твараў i рук.