Читать «Анталёгія сучаснага беларускага мысьленьня» онлайн - страница 153

Пад сумнеў падпадае не самая мажлівасьць спараджаць нейкія новыя думкі ці іх удала прыўлашчваць, а ажыцьцёўлены выбар, кошт якога зачаста большы за той, што мы маглі сабе дазволіць: і, каб хаця трохі стрымаць эрозію паўсталай канструкцыі, пачынаеш ліхаманкава замацоўваць хісткі будынак цэмэнтам кволых меркаваньняў, успадкаемненых забабонаў ды перадразвагаў, што дадае будовіне вычварнае неахайнасьці й недарэчнае грувасткасьці. І тут упершыню паўстае прывід таго пачварнага ўтварэньня, якому дасталося імя — перадразвагі. Хаця гэта, ня больш, як калька з больш натуральных германскіх “сваякоў” — prejudіce, vorurteіl — тым словам усё ж трапна акрэсьліваецца прасьцяг значэньняў, які далёка адыходзіць ад панятку “забабонаў”. Перадразвагі маюць на ўвазе гэткае прадмеркаваньне ды прадвырашэньне, што сілкуецца з крыніцаў ня толькі падсьвядомага, але й даразважнага, і абапіраецца, да прыкладу, на “здаровы сэнс”, “векапомную праўду” ці сьляпую веру. І, у адрозьненьне ад забабонаў, перадразвагам ня трэба прыпісваць благой аксыялёгіі, бо меў рацыю Г.Гадамер, калі сьцьвярджаў, што сытуацыя наяўнасьці перадразвагаў натуральная для разумнай часткі чалавецтва й, больш за тое, бязь іх аніякае разуменьне чаго-кольвек не змагло б адбыцца.

Адылі ёсьць значная розьніца ў модусе іхнага выкарыстаньня: калі нехта выкарыстоўвае перадразвагі як самавідавочныя й апрыёрныя ісьціны — гэта адно, калі ж прысутнасьць перадразвагаў палягаецца ў якасьці зыходнага пункту, ад якога трэба будзе бяз жалю адчаліць і болей ніколі ня марыць пра фата-маргану псэўда-відавочнага,— гэта трохі іншае. Ды апошні праект быў добра асьветлены яшчэ з часоў “гастынскай бойкі” Франсыса Бэкана із схалястычнымі бачнасьцямі, іdola trіbus, specus, theatrі et forі, якім пакланяюцца масы, і велічнай выяўленчай працы Асьветнікаў, хаця ўсім ім была ўласьціва тая перадразвага, што аяышчаная ад шкарлупіньня аблудаў сьвядомасьць зробіцца для самой сябе крыштальна празрыстай і яснай. Але ці не залішне далёка мы адышлі ад цікавай нам дэканструкцыі? Насамрэч, не.

Бо другая маска й іншае вызначэньне дэканструкцыі мае менавіта такое катарсыснае ды ілюмінатыўнае значэньне/аблічча. Дэканструкцыя як высьвятленьне ды пурыфікацыя (прачышчэньне) тых перадразвагаў, што фундуюць мысьленьне. Вядомая скандальнай славай барацьба супраць лёга-, фона-, фаля-, этна-, тэа-, тэлеацэнтрызму й усяго іншага, вакол чаго можна было б абвясьціць цэнтар, тым самым заснаваўшы структуру, паколькі да цэнтру заўжды прыкладаецца пэрыфэрыя, акруга, то бок ствараецца нешта бінарнае. Як сьцьвярджае Ж.Дэрыда: “рух дэканструкцыі не разбурае структуры звонкі. (...) Праз тое, што яно (прадпрыемства дэканструкцыі —П.Б.) дзейнічае зь неабходнасцю знутры, пазычае ўсе стратэгічныя й эканамічныя рэсурсы для справяржэньня ў старой структуры, пазычае іх структурна, то бок без таго, каб быць здатным ізаляваць іхныя элемэнты й атамы, прадпрыманьне дэканструкцыі заўсёды пэўным чынам стаецца здабычай уласнай працы”. Адно што барацьба тая не павінна мець характару ганебнае зацятасьці й ператварацца ў рытуальную формулу крыжовых паходаў.