Читать «Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах. Том 8» онлайн - страница 268

Некалі Алесь Адамовіч казаў, што пры засільлі звыродлівай улады і абмежаванасьці прыродных рэсурсаў Беларусі трэба займець вельмі значную (вялікую!) ідэю, якая вывела б яе ў склад сучасных краінаў. Гэта — праўда. Нацыянальная ідэя — важны чыньнік прагрэсу, а то і фізычнага існаваньня ў сьвеце. Расея, напрыклад, увайшла ў заняпад, бо зжыла сваю імпэрскую ідэю і цяпер паўстала перад праблемай вынаходзтва новай. Але што да Беларусі, дык у яе ёсьць важная і аж занадта актуальная ідэя, гэта — свабода і незалежнасьць. Iдэя клясычная, увасабленьня якой даўно дамагліся шмат якія краіны сьвету, пабудавалі на ёй свой нацыянальны лёс. А беларусы ўсё яшчэ дыскутуюць, ці варта дамагацца таго? Ворагі беларушчыны, вядома ж, даводзяць: ня варта, ёсьць лепшая ідэя — няволя і залежнасьць, яна дае хлеб. (I бэнзін, і газ, і прамтавары.) Амаль як у Бібліі: заваюйце нас, але накарміце нас. Або яшчэ сьцьвярджаюць, што Беларусь ня можа існаваць незалежна ў наскрозь залежным, драпежным сьвеце, дзе ўсё вырашаецца сілай. Але ж іншыя, куды слабейшыя за Беларусь эўрапейскія краіны існуюць і жывуць няблага. Ніхто не занявольвае цяпер маленькую Швайцарыю, Аўстрыю, Венгрыю, Данію ні нават Люксэмбург з Андорай, а іхняя эканамічная залежнасьць ад вольнага сьвету толькі служыць ім на карысьць. Мабыць, з часоў сярэднявечча шмат што зьмянілася ў сьвеце і дае магчымасьць народам жыць і нават разьвівацца.

Народы, якія на пачатку трэцяга тысячагодзьдзя ад Хрыстовага нараджэньня не засвоілі гэтае ісьціны, рызыкуюць не засвоіць яе ніколі. I навек застацца рабамі — найперш уласнае цемры і ляноты.

116. Еўтушэнка

У Менск прыехаў Яўген Еўтушэнка, мы яго спаткалі на вакзале. Невядома па якой прычыне адбылося дробнае непаразуменьне — спатыкалі ў адным вагоне, а ён выйшаў зь іншага. Мэтай ягонага да нас візыту было аб’яднаньне саюзаў пісьменьнікаў — расейскага зь беларускім.

У нас да таго паставіліся няпэўна — некаторыя былі за, іншыя — супраць. Справа ў тым, што наш СП ніколі ня быў кансалідаваны ў палітычных стасунках, хіба толькі здаваўся такім. Сабраны зь пісьменьнікаў розных пакаленьняў, ён нёс на сабе ўсе родавыя адмеціны нядаўна пражытых часоў — старэйшыя былі болей кансэрватыўныя, шмат якія грунтоўна заангажаваныя рэжымам і цалкам сэрвільныя ў адносінах да ўлады. Спакваля, аднак, у СП папрыходзілі маладзейшыя, якія несьлі ў сабе пэўную апазыцыйнасьць да нядаўняга мінулага. Але была адна пазыцыя, дзе і тыя ды іншыя трымаліся амаль аднолькавых перакананьняў, гэта стаўленьне да нацыянальнай мовы. Мова гінула, а то быў сук, на якім трымалася ўся нацыянальная культура. Пісьменьнікі не маглі быць да таго абыякавыя, і шмат якія ініцыятывы звонку разглядалі ў сьвятле іхніх наступстваў у галіне мовы. Расейцы ў гэтым сэнсе, на жаль, не былі нашыя аднадумцы.

Апроч таго, у Расеі за часы перабудовы выплыла на паверхню шмат такога, чаго нельга было не спалохацца, чаго не прыкмячалася нават пры бальшавіцкім рэжыме. Нядаўнія апалягеты інтэрнацыяналізму ператвараліся ў зацятых абаронцаў уласнай культуры ад іншых народаў, якія «аб’ядалі Расею». Дэмакратыя ўсё ніяк не магла падняцца на ногі, у той час як нацыянал-бальшавізм пачаў шырока гойсаць па яе інтэлектуальных прасторах. Як заўжды, вольна пачуваў сябе антысэмітызм, асабліва на поўдні і ўсходзе Расеі. Быць разам у адным саюзе з расейскай дэмакратыяй было б няблага, але… Дзе гарантыя ўстойлівасьці тае дэмакратыі? Ці мог яе даць нават такі агульнапрызнаны майстра паэзіі і перакананы антыкамуніст, як Яўген Еўтушэнка?